Aktivni bankarski poslovi

UVOD

Prvi bankarski poslovi, kako se oni sa današnjeg stanovišta shvataju, nastali su već u ranim periodima razvoja ljudskog društva. Začeci ovih poslova mogu se istorijski pratiti još od 3000godine pre nove ere, a sigurniji materijalni dokazi o vrsti i načinu razvoja bankarskih poslova, odVII veka pre nove ere.U periodu od VII do V veka pre naše ere, u Vavilonu su se pojavile privatne kuće koje su se bavile pretečom današnjih bankarskih poslova, poznati pod nazivom tezaurisanje, a ljudi koji suse njima bavili zvali su se „tezauri” (današnji pojm „tezaurisanje” podrazumeva povlačenje novcaili drugih vrednosti iz prometa). Ti prvi poslovi odnosili su se na organizovano sklanjanjeodgovarajuće robe, obično žita i druge vrste sličnih proizvoda, na čuvanje. Primljenu robu tezaurisu čuvali ili davali dalje u promet na odredeni rok i uz odgovarajuće priznanice o deponovanim proizvodima koje su i same postojale predmet samostalnog finansijskog prometa za obračune i plaćanje.U istom razdoblju u staroj Grčkoj bankarski poslovi se razvijaju u okviru čuvenih hramova, posebno hramova u Efesu na ostrvu Rodos. Pojavom kovanog novca na ovom tlu, počev od VIveka pre naše ere, koje je izdavao skoro svaki grad ili manja državica samostalno za svoje potrebe, javljaju se i prvi privatni menjači, koji su menjali novac jednog grada, odnosno državeza novac druge države, ili su ga davali na zajam uz kamatu. Svoj posao oni su obavljali na trgu zastolom ili na klupi. Kako se sto na grčkom naziva „trapeze”, to su oni dobili naziv „trapeziti”. a udanašnjem smislu reč „trapeze” označava banku.U periodu postojanja Rimske imperije stiču se još povoljniji uslovi za razvoj novčanih transakcijai drugih finansijskih poslova. Lice koje se u Rimskoj imperiji bavi primanjem depozita i uloga,davanjem zajmova i posredovanjem u novčanom prometu, naziva se „angentarijus”. Njihovi poslovi se u velikoj meri odražavaju na razvoj privrednog života, ali uticaj „argemarijusa” navlasti i državne poslove postojao je sve veći. Menjačke poslove obavljala su druga lica koja su sezvala „tiumulatori”.U ranom feudalizmu, paralelno sa odumiranjem trgovačkih poslova, zamirao je i razvoj bankarskih poslova, odnosno banaka. U ovom periodu veći značaj još su imali samo menjački iemisioni poslovi. Mnoštvo moneta različitih vrsta koje se u tom periodu razvijaju sve više,iziskivale su postojanje samomenjačkih poslova. U istom periodu kreditni posao se javlja najvećim delom u obliku naturalnogkredita, da bi se tokom vremena sve više razvijao kao poseban novčani kreditni posao koji pratitrgovačke transakcije. U okviru ovih poslova, u trgovačkom prometu širu primenu dobija menica(XIII vek – Italija), na osnovu koje se kao instrument plaćanja uspešno razvija medunarodnitrgovački i novčani promet. Ovaj period je značajan i po prvim slučajevima “kvarenja novca”, štose činilo odstupanjem u težini i sastavu plemenitih metala od kojih je kovan novac, a ispoljilo seu odrenenoj stopi inflacije koja je zasiguno siromašila široki krug vlasnika novčane imovine Bankarski poslovi ponovo oživljavaju u srednjevekovnoj Italiji, kada se bankarstvo razvija iz potrebe za stalnim kreditima i organizovaniji je i siguniji platni promet. U XII veku naše ere uItaliji su se razvile preteče današnjih banaka, nazvane “montes”.Prve bankarske institucije pojavljuju se kao komercijalne i emisione banke, a menu njima su kao prve najpoznatije Banka di Genove, osnovana 1320. godine i Sasa di Sant Georgio, osnovana1407. godine. Ove banke bavile su se i žiro prometom, te se stoga smatraju i najstarijim pravima bankama u istoriji bankarstva. U ovom periodu razvila se i upotreba menica, koja je vrlo brzo postala važno i nezamenljivo sredstvo poslovnog prometa i kreditiranja. Takođe, amsterdamska banka uvela je u promet poseban knjižni novac, koji je pod nazivom “mark banko” predstavljao8,5 g finog srebra.Osnovi savremenog bankarstva postavljani su tokom XVIII i XIX veka, kada su osnovane velike bankarske institucije, koje su sopstvenim i tunim sredstvima postale važan faktor razvoja privredei prometa, ne samo u zemljama gde su se ove banke razvile, nego i u menunarodnim odnosima.Medu njima su, svakako, najpoznatije; Sverigen Riskbank, osnovana u Švedskoj 1668. godine,Bank of England, osnovana u Engleskoj 1694. godine itd. U Srbiji prva banka osnovana je 1862.godine, pod nazivom Uprava fondova, koja je kasnije prešla u Državnu hipotekamu banku, a od1883. godine poslovala je kao Privilegovana Narodna banka Kraljevine Srbije.

 
POSLOVI BANKE

Prva i najvažnija funkcija banke je posredovanje u kreditiranju, tako što na jednoj strani bankauzima kredite ( od CB i drugih poslovnih banaka ili novac po osnovu depozita i uloga naštednju), a na drugoj strani prikupljeni novac daje u obliku kredita klijentima. Posredničkafunkcija banke u kreditiranju se jasno i u potpunosti odslikava u njenom bilansu. Depozitni poslovi po kojima je banka preuzela tuđi novac se vrednosno iskazuju u pasivi, a kreditni u aktivi bančinog bilansa. Razlika između kamata koje banka daje po depozitnim poslovima svojimklijentima i kamata koje od klijenata naplaćuju po kreditnim poslovima (tzv. pasivne i aktivnekamate) se naziva kamatna marža i predstavlja bitan deo prihoda tj. dobiti banke. Svojim posredovanjem banke deluju izravnjavajuće izmenu tražilaca novca ne samo u finansijskom već iu prostornom i vremenskom smislu reči.Banka obavlja i raznovrsne uslužne poslove za svoje klijente gde se ona ne javlja ni u ulozidužnika ni u ulozi poverioca već naprosto pruža odrenene korisne usluge svojim klijentima, kaošto su usluge u obavljanju platnog prometa ali i druge usluge neutralnog karaktera, kao što su:menjački poslovi, poslovi čuvanja poverenog novca te funkcija posredovanja u platnom prometu.Banka se pojavljuje kao i drugi trgovci pa obavlja i sopstvene poslove na osnovu kojih možedodatno da zaradi kao što su poslovi kupovine i prodaje efekata na berzi i u vanberzanskom prometu, kupovine i prodaje deviza, emisioni poslovi za sopstveni račun itd.