Otpadne vode tekstilne industrije

1. Uvod
Rad pred nama bavi se procesom pročišćavanja otpadnih voda tekstilne industrije. Svet sačinjava 75 % vode, a samo 1 % je upotrebljivo za piće. Godine rapidnog progresa i ubrzanog razvoja su dovele do znatnog zagađenja izvora vode. Najčešća zagađenja koja srećemo u vodi su hemijska zagađenja, pesticidi, ugljeni i naftni fenoli, teški metali, olovo, cink… Podzemne vode, prolazeći kroz zemlju, podležu prirodnoj filtraciji, ali deo zagađenja ostaje.

Industrija sa svim svojim granbama predstavlja ozbiljnog zagađivača vode, i iziskuje da se otpadne vode industrije tretiraju kroz različite procese prečišćavanja i dezinfekcije. Pod procesom dezinfekcije vode se podrazumijeva uništavanje patogenih bakterija, koliformnih bakterija, redukcija ukupnog broja svih živih bakterija do broja koji je standardom preporučen. Treba ga razlikovati od pojma sterilizacija koji podrazumeva potpuno uništavanje svih mikroorganizama jednoj sredini, uključujući bakterije, amebe, alge, spore i viruse. U toku dezinfekcije odnosno sterilizacije vode kod mikroorganizama nastaju grubi poremećaji koloidne ravnoteže zbog dejstva fizičkih, fizičko-hemijskih i hemijskih agenasa, i poremećaji ravnoteže njihovog fermentnog sistema. Naročito su izražene ireverzibilne fizičko-hemijske promene fermenata disanja i drugih fermenata metabolizma mikroorganizama, što dovodi do inaktiviranja i odumiranja ćelija.

Tekstilna industrija sadrži veliki broj podsektora koji pokrivaju složeni proizvodni ciklus, počevši od proizvodnje sirovina (veštačkih i sintetičkih vlakana), zatim poluobrade proizvoda (prediva, tkanine i pletene tkanine sa svojim doradama), kao i proizvodnju gotovih proizvoda, u koje spadaju odeća i tekstil za industrijsku upotrebu, kućni tekstil, tepisi itd.

2. Otpadne vode tekstilne industrije

Tekstilna industrija spada u red industrija sa najvećom potrošnjom vode u svom proizvodnom procesu. Tehnološka voda koja je posebno pripremljena prema zahtevima i potrebama ove industrije, koristi se za rastvaranje reagenasa i boja, kao medijum za odvijanje hemijskih procesa, za pripremu sirovina, za ispiranje obrađenih materijala, itd. Otpadne vode u tekstilnoj industriji nastaju u procesu pripreme sirovine, bojenja vlakna pređe ili gotove tkanine, kao i u procesu dorade i specijalnih obrada gotovih tkanina, zbog čega su veoma heterogene po svom sastavu i količinama.

Opšta karakteristika otpadnih voda tekstilne industrije iz procesa bojenja je, pre svega, visok sadržaj organskih materija i visoka obojenost. Korišćene boje i pomoćna sredstava za bojenje, valjanje, specijalne dorade (protiv gužvanja, za vodonepropusnost, za bolji opip, itd.), predstavljaju organske materije koje doprinose organskom zagađenju i visokoj obojenosti otpadnih voda iz tekstilnih procesa proizvodnje. Boja se kreće:
• od veoma intenzivnih nijansi (tamno plave, crvene, mrke, crne, ljubičaste) kod otpadnih voda bojačnica
• do nežnih nijansi kod otpadnih voda iz procesa dorade, u kojoj se inače boje gotove tkanine.

Za otpadne vode tekstilne industrije takođe je karakteristično variranje pH vrednosti, od izrazito kisele reakcije preko neutralne do slabo alkalne, kao i variranje temperature od 20 do 70 °C. Sa aspekta zaštite životne sredine, uslovi za ispuštanje otpadnih voda su sve stroži, a takođe se traga za što jeftinijim postupkom za njihovu obradu. Upravo zato, istraživanje u oblasti tretmana tekstilnih otpadnih se danas kreću ka sve većoj primeni prirodnih materijala – zeolita, pre svega zbog njihove efikasnosti ali i zbog njihove niske cene.