Pojam rizika i upravljanje rizikom u ekonomiji

Abstrakt
U najširem i najopštijem pojmovnom određivanju rizik je definisan kao mogućnost trpljenja štete ili gubitka, odnosno „faktor, stvar, element ili kurs koji uključuje neizvesnost i opasnost.“Međutim, pojam rizika ne samo da se menja već i varira u zavisnosti od segmenta ljudskog života i delatnosti te se kao takav različito definiše i vrednuje. Prema internacionalnom standardu ISO 31000:2009 rizik je definisan kao efekat neizvesnosti na ciljeve. Ova definicija uključuje i pozitivan i negativan uticaj na ostvarenje ciljeva.
Kapacitet za upravljanjem rizikom, odnosno tako reći „apetitom“ za preuzimanjem rizika i donošenjem odluka o budućnosti, predstavljaju ključne elemente energije koja pokreće celokupnu ljudsku delatnost. Težnja za sistemom koji će moći da analizira, izračunava i na osnovu svih datih podataka, pretpostavki i merenja donese u vrlo kratkom roku odluku koja će biti očišćena od mogućih emocionalnih impulsa predstavlja i dalje veoma bitnu kategoriju naučnog rada i napora u koji se danas u svetu ulažu ogromna sredstva.
Rizik ipak ne mora da bude u potpunosti posmatran kao izbegavajuća kategorija. Bankarski odnos prema riziku nije ni pasivan ni defanzivan, banke aktivno i voljno preuzimaju rizik jer očekuju povrat, što se ne može desiti bez rizika. U stvari upravljanje rizikom se može posmatrati kao centralni osnov konkurencije osiguravajuće kompanije ili banke. Finansijska institucija može koristeći svoju ekspertizu, tržišnu poziciju i strukturu kapitala i upravljati rizikom transformišući ga i transferišući ga na tržište uobičajenim putem

Ključne reči: Rizik, upravljanje rizikom, verovatnoća, šteta, preuzimanje rizika, očekivana dobit, očekivana šteta..

Opšte pojmovno određenje i definisanje rizika
Opšte pojmovno određenje termina rizik ( lat. riscus, eng. risc) varira kako sa istorijskog aspekta tako i sa aspekta različitih oblasti ljudske delatnosti. Pojam, kao i sam termin rizika u vreme religioznog odnosa čovečanstva prema prirodi i društvenim događajima nije ni postojao. U tadašnjoj zapadnoj i centralnoj Evropi najpribližnije pojmu rizika su bili izrazi “ dobra ili loša sreća”. Zahvaljujući napuštanju dogmatičnih religioznih stega i razvojem naučnog i kritičkog stava čovečanstva prema prirodi, uzročno posledičnim vezama i odnosima u njoj, pojam “ loše i dobre “ sreće je odbačen. Etimologija pojma rizik je vrlo interesantna. Pojam rizik se može pratiti kroz istoriju sve do starogrčkog gde se pojavljuje sa značenjem koren, kamen, otsečen od čvrste zemlje, a kasnije u latinskom sa značenjem stena, litica. Termin “rizikon” se u izvornom značenju prvi put koristi u Homerovom epu “Odiseja”, označavajući plovidbu po nepoznatim vodama, odnosno kao teškoću u izbegavanju na moru. Pretpostavljamo da je u tadašnjem svetu najveću neizvesnost predstavljala daleka plovidba po ne
mapiranim morima. Tako je i sam termin preko Španskih i Portugalskih moreplovaca usvojen i u centralnim i zapadnoevropskim područjima i kulturama razvijajući se zajedno sa opštim društvenim kulturnim i naučnim napretkom. U najširem i najopštijem pojmovnom određivanju rizik je definisan kao mogućnost trpljenja štete ili gubitka, odnosno „faktor, stvar, element ili kurs koji uključuje neizvesnost i opasnost.“Međutim, pojam rizika ne samo da se menja već i varira u zavisnosti od segmenta ljudskog života i delatnosti te se kao takav različito
definiše i vrednuje. Prema internacionalnom standardu ISO 31000:2009 rizik je definisan kao efekat neizvesnosti na ciljeve. Ova definicija uključuje i pozitivan i negativan uticaj na ostvarenje ciljeva.