Autorski pečat Dušana Makavejeva

Autorski pečat Dušana Makavejeva

Dušan Makavejev je jedan od najvećih reditelja, autora, jugoslovenske i srpske kinematografije. Namjerno posebno istakoh riječ ,,autor’’, jer Makavejev u djelo ’’učitava’’ svoj lični pečat (emocije i misli) dok tretira određenu temu,  kao i sopstveni stav prema filmu uopšte, a rekao bih da baš takav stvaralac odgovara definiciji autora prema principima autorske teorije. Kako Fransoa Trifo kaže, nije bio » metteur en scene »  (puki postavljač scene) . On je i reditelj i scenarist svojih filmova. Obje uloge je preuzeo i na radu na filmovima Ljubavni slučaj ili tragedija službenice P. T. T. (1967) i WR: Misterije organizma (1971). Ova dva filma  su dva kolaža u kojima autor otkriva svoj stav u odnosu na razne socio-političke fenomene i filozofske teme. Autor izražava svoje poimanje seksa, seksualne revolucije, ljubavi, zločina, ljudske sudbine,  kritikujući istovremeno društvene poretke koji čine kontekst za ovakva pitanja. Njegova genijalnost zahtjeva angažovanog gledaoca, koji će umijeti da odgovori na Makavejev poziv na uključivanje u film u kom ništa nije slučajno.
U filmovima Dušana Makavejeva seks je jedna od dominatnih tema. Na početku filma WR Misterije Organizma, koji počinje „reportažom“ o psihoanalitičaru Wilhelmu Rajhu i njegovom učenju o seksualnosti, prikazuje se kratki erotski film u kom su učesnici dvoje mladih. Slično, na početku filma Ljubavni slučaj, srpski seksolog, sniman u televizijskoj formi najave, zapisa,  govori o falusu i njegovoj istoriji. Stavljajući seks u kontekst dokumentarca, arhivskog zapisa naučnog karaktera, i uključivajući ljude od nauke u obrađivanje tematike seksa, Makavejev apeluje na  gledaočev osjećaj za autoritet, kredibilitet i uvlači ga u priču kao u neki istorijski važan narativ. Takođe, time je postigao efekat isticanja važnosti seksa kao sociološkog pitanja.
Seks kao oslobođenje se kao pitanje prožima kroz cijeli film Misterije Organizma, od Rajhovih teorija, njegovih sledbenika do Mileninih vatrenih govora u slavu slobodnog seksa. I u Ljubavnom slučaju Mađarica Izabela, tužna  zbog službenog odsusutva svoga voljenog Ahmeda, traži utjehu  u seksu (Mića poštar). Izabela želeći da se oslobodi  vezanosti za falus  „samo“ jednog muškaraca, završava tragično. Milena će takođe nakon/zbog seksa stradati. Izgleda da reditelj hoće da nam saopšti da bilo koja sloboda, pa i seksualna, može prestati da bude sloboda i, kao u ovim slučajevima, završiti se tragično. Naime, reditelj se prilikom rada na ovim filmovima pokazao i kao dobar tumač doba u kom je stvarao, i kao prorok,  predviđajući  kako seksualna revolucija može da krene stranputicom pretjerivanja, i da dovede do pornografske realnosti u kojoj i danas živimo.
Dalje, razlika u načinu na koji Makavejev tretira temu seksa i seksualnosti  u  fiktivnim dijelovima ovih filmova je očigledna u načinu predstavljanja čina seksa i polnih organa.  Naime, U WR je sve ’’jebačina’’ kako kaže Milenina i Jagodina komšinica , u dijalogu sa prvom. U ovom filmu sve se prikazuje  i rečima iskazuje na eksplicitan, pornografski način. S druge strane, u Ljubavnom slučaju, sve ljubavne scene prikazane su suptilnije. U WR : Misterije Organizma, u dijelu filma u Beogradu,  dok Jagoda i Lepi Mića upražnavaju seks koji traje čitavu scenu, iznad njih se vidi inteligentno postavljena fotografija  nasmijanog Rajha ( kao da se zadovoljno smije želeći da nas podsjeti da se on zalagao za zdrav seks i  da njegova teorija živi). Kada Milena ulazi u stan najnormalnije će se javiti ljubavnicima, a uz to će joj se Jagoda požaliti kako drug Mića „ nije jebo punih  šest meseci“.  Milena je sljedbenica i Rajhove teorije i komunizma,  drži vatreni  govor sa svog drugog sprata i poziva na seksualnu revoluciju  drugove  „retkojebače“. (Snimana je iz donjeg rakursa, sa  kamerom koja je na kranu i polako se spušta otkrivajući nam širem planu Mileninu publiku. Ovakav postupak kamere naglašava važnost  njenog govora imitirajući i vjerovatno parodirajući veličanstvenost važnih političkih govora. Reditelj se inteligentno nadovezao na Milenin govor montirajući  Mao Cedunga i ogromnu narodnu masu njegovih pristalica,  po mom mišljenju  ukazujući kako mala okupljanja mogu da  prerastu  u nešto veliko, a takođe i ukazuje da najmnogoljudniju naciju na svijetu je najbrojnija jer često vodi ljubav i imaju jaku seksualnu volju.) Seks postaje tema političkog govora koji se zasniva na prostom (prostačkom) vokabularu, i postaje nešto što se dijeli sa masom. U ovom filmu imamo još mnogo primjera eksplicitnog govora i prikazivanja polnih organa i sirovog ogoljavanja intimnih momenata. Moguće je da je autor htio da najavi ugroženost, nestajanje intime u pornografskoj eri koja će uslijediti.
Ljubavni slučaj je malo manje eksplicitan u pogledu prikazivanja seksa. Makavejev ovdje na suptilniji način (ne) prikazuje seksualne scene, ovdje govorimo o nagovještajima seksa. Tako npr. kada Izabela smješeći se poziva Ahmeda da uđe u sobu, ili kad on gleda njenu zadnjicu, reditelj nam nagovještava seksualnu prirodu njihovog odnosa u kojoj oboje očigledno uživaju, ali nigdje nije sam čin eksplicitno prikazan. Iako zaobilazeći pornografsko, reditelj uspjeva istaknuti seksualnost i senzualnost Izabele snimajući je kako se penje uz stepenice da bi istakao njenu zavodljivu  figuru, kada se saginje, kada naga leži okrenuta sa mačkom pored nje, kada naga jede grožđe….