Ekonomski rast i razvoj

Da bi se zadovoljile stalno rastuće potrebe stanovništva, ljudsko društvo je prisiljeno na proces stalnog obnavljanja proizvodjnje različitih materijalnih dobara i usluga. To stalno obnavljanje procesa proizvodnje, koja je povezana sa raspodelom, razmenom i potrošnjom, odnosno društvenom reprodukcijom, predstavlja jednu opštu zakonitost i nužnost u svakom načinu proizvodnje. Poznato je da postoji prosta, umanjena i proširena društvena reprodukcija, odnosno obim proizvodnje može, iz godine u godinu, ostajati isti, smanjivati se ili povećavati. Imajući u vidu da obim duštvenih potreba, iz godina u godinu neprekidno raste, onda se kao opšta zakonitost nameće proces proširene društvene reprodukcije. Zbog toga kažemo da teorija proširene društvene reprodukcije istovremeno predstavlja i teoriju privrednog odnosno ekonomskog razvoja.

Analiza uslova funkcionisanja ekonomskog, odnosno privrednog razvoja vrlo rano je postala predmet izučavanja političke ekonomije. Još je u vreme fiziokrata, njihov glavni prestavnik Fransoa Kene istraživao zakone obnavljanja proizvodnje u makro-ekonomskim razmerama. Medjutim, na savremenom nivou razvoja ekonomske teorije, od političke ekonomije se ne očekuje samo da objašnjava proces društvene reprodukcije, već da vrši ekonomsku analizu i da na taj način ukaže na mogući izbor sredstava, puteva i metoda koji se mogu upotrebiti za realizaciju ciljeva ekonomskog odnosno privrednog razvoja. Na ovaj način ekonomska teorija formira odredjenu osnovu na bazi koje se donose odluke kojima se vrši regulisanje i usmeravanje tokova procesa društvene reprodukcije.

U ekonomskoj literaturi se veoma često upotrebljavaju izrazi ekonomski rast i ekonomski razvoj odnosno privredni rast i privredni razvoj, kako u smislu da se ova dva pojma vrlo često identifikuju, tako i u smislu njihovog kategorijalnog razlikovanja. Pojam privrednog rasta je uži od pojma privrednog razvoja jer je rast u osnovi komponenta razvoja.

Svaka nacija ili država ima kao primarni cilj da joj je što bolji rast i razvoj. Iz godine u godinu, napredne privrede sveta akumuliraju značajne veličine sofisticirane kapitalne opreme, pomeraju granice tehnoloških znanja i dostignuća i na taj način stvaraju uslove za povećavanje bruto društvenog proizvoda po glavi stanovnika, kao jednog od osnovnih pokazatelja rasta i razvoja.

Gotovo svima je poznato da se svaki političar, partija ili stranka u svojoj promociji zalaže za ekonomski rast, zato što je to dugoročno najznačajniji činilac ekonomskog uspeha zemlje. Ekonomski rast predstavlja ekspanziju potencijalnog bruto društvenog proizvoda neke zemlje. Drugim rečima, ekonomski rast predstavlja širenje granica proizvodnih mogućnosti nacije. Čim nacija ima ekonomski rast, pomeraju se granice proizvodnih mogućnosti. Valja znati da ekonomski rast nije samo apstraktna kategorija, već je to veoma bitna kategorija i sa aspekta gradjana, zato što u smislu rasta autputa per capita, znači rast realnih plata i mogućnost povećanja životnog standarda nacije. Prema tome, ekonomski rast pretpostavlja realan rast materijalne proizvodnje, odnosno rast realnog nacionalnog dohotka.

Tematika ekonoskog, odnosno privrednog razvoja se prevashodno rasprostire na istraživanje materijalne strane života i proučavanje proizvodnje, zaposlenosti, izvoza, uvoza i sl. Svojom aktuelnošcu ona zaokuplja ekonomsku misao, kako u visoko industrijalizovanim tržišnim privredama, tako i u nedovoljno razvijenim ekonomijama.