Izumiranje vrsta

Izumiranje vrsta

Neke vrste su izumrle jednostavno zbog toga što su evoluirale u drugu, neke zato što su izgubile u interspecijskoj kompeticiji (izgubile „bitku za preživljavanje“ od druge vrste), a neke zbog degradacija staništa koje je čovek drastično izmenio svojim različitim aktivnostima, pa je danas od izumiranja ugroženo oko 85% ptica i 47% sisara. Međutim, osnovni razlog masovnog izumiranja krajem Krede (pre 65 miliona godina) bio je i udar velikog nebeskog tela.

Proučavajući stope izumiranja 76 familija morskih životinja tokom Fanerozoika (period od pre 545 miliona godina do danas), naučnici su procenili stopu izumiranja na gubitak od oko 8 familija na milion godina. Polazeći od znanja koja imamo iz evolucione genetike, na izumiranje su otpornije populacije koje su genetički varijabilnije. Sa druge strane, ako kao skup karakteristika imate velike dimenzije tela, mesto pri kraju lanca ishrane, previše ste specijalizovani samo za jednu ekološku nišu i imate male disperzione sposobnosti – ne piše vam se dobro.

Jedan od brojnih uzroka koji se spominju u paleontologiji, a koji dovode do izumiranja vrsta, jeste kompeticija. Organizmi sa velikim dimenzijama tela, dužim životom, visokim intezitetom metabolizma, obično zahtevaju više resursa i njihova pojava može dovesti do pomeranja filogenetski starijih grupa organizama na druga staništa koja su siromašnija hranom ili čak do njihovog izumiranja. Tako su, počevši od rane Krede (pre 142 miliona godina) školjke eliminisale brahiopode iz većine toplih, hranom bogatih zajednica. Danas, brahiopode, koje imaju 10 puta niži metabolizam od školjki naseljavaju hladne vode ili ona staništa do kojih dopire malo svetlosti. Istu sudbinu pretrpeli su i ektodermni vodozemci i gmizavci od strane endotermnih ptica i sisara. Ove filogenetski stare grupe danas žive i najuspešnije su u pustinjama, na ostrvima i drugim mestima siromašnim hranom.
Predatorstvo takođe dovodi do izumiranja vrsta. Imigracija predatora u određena staništa može da dovede do izumiranja različitih vrsta plena. Recimo, spajanje američkih kontinenata omogućilo je invaziju placentalnih karnivora u Južnu Ameriku što je dovelo do izumiranja nekih vrsta herbivora. Procenjuje se da je bar 9 vrsta šumskih ptica nestalo sa pacifičkog ostrva Guama kada je na njega slučajno dospela 1950. godine zmija Boiga irregularis.

Stotine vrsta riba iz jezera u istočnoj Africi izumrlo je posle čovekovog (namernog) uvođenja u njih velikog predatora ribe Lates niloticus. Smatra se da je lov savremenih ljudi, poslednjih 400.000 godina, na različitim mestima sveta, predstavljao osnovni razlog za izumiranje oko 2/3 krupnih sisara. Po radu Gastona 2002. godine, među savremenim organizmima koje čovek lovi, procenjuje se da je oko 31% ptica i oko 34% sisara ugroženo preteranim izlovljavanjem.