Predmet sociologije

Uvod

Odrediti predmet jedne nauke znači izneti u jednoj ili nekoliko rečenica njene najvažnije karakteristike, njenu suštinu, specifičnosti i namere. To je uvek najteži zadatak za onoga ko se time bavi.
Društveni život ljudi oduvek je bio veoma složen. Nauka koja pokušava da na sistematski i metodički način opiše, imenuje, klasifikuje, analizira, objasni i razume svekoliku složenost društvenih odnosa, ustanova i vrednosti, naziva se sociologija.
Njeno polje proučavanja određuju sami sociolozi i kreću se od problema celine društva do problema u malim društvenim grupama..
Pored proučavanja društva u celini, sociologija proučava i pojedine društvene pojave (događaje), odnose između društvenih grupa, društvene institucije i delatnosti i utvrđuje ono što je opšte u pojavi. Svako od nas vidi lekara u bolnici ili prodavca u pekari a sociolog u tome otkriva pripadnike pojedinih profesija ili obavljanje društvene uloge. Mi zapažamo bogate i siromašne građane, a sociolog ih vidi kao pripadnike društvenih klasa i slojeva. Ljudi su živeli u socijalizmu i kapitalizmu, ili teže njihovom ostvarivanju, a sociolog u tome nalazi određeni društveni odnos. Posmatranje demonstracija na ulici ili štrajka za sociologa je izraz nekog sukoba u društvu. Kada odlazimo u školu, bolnicu, vojsku, crkvu, policiju, mi odlazimo u društvenu instituciju a ne u običnu zgradu.
Profesija, klase i slojevi, društveni odnos, sukob, institucije su ono što je opštost u društvu I to su sociološke kategorije kojima izražavamo bogatstvo i raznovrsnost pojedinačnog iskustva.
Sociologija je društvena nauka, te je onda i predmet njenog istraživanja društvo, shvaćeno u najopštijem smislu kao totalitet društvenih procesa i odnosa.
Dakle, osnovne zakonitosti razvoja društva, ono što je zajedničko svim njegovim manifestacijama u prošlosti i sadašnjosti. Ono što nam ukazuje kako se društvo formira, strukturiše, razvija, menja, napreduje, stagnira, propada.
Ovde je reč o opštoj sociologiji, te se i njen predmet odnosi na opšte karakteristike društva, društvenih pojava, procesa i odnosa. Ovo su, istovremeno,  zajednički elemen¬ti određenja predmeta sociologije, sa kojima korespondira više od sto različitih definicija, koliko postoji u literaturi za ovih nešto više od 160 godine od njenog prvog pominjanja.
Sociologija danas predstavlja skup više socioloških disciplina (mikrosociologija), koje uspostavljaju određeni odnos i preuzimaju delove opšteg predmeta, produbljuju i šire polje istraživanja. Time je omogućeno sociologiji da otkriva uzroke, korene, strukturu, razvoj i posledice određene društvene pojave.
Opšta sociologija će istraživati opšte karakteristike, zakonitosti i tendencije neke pojave ili procesa, a ostale sociološke discipline će uzimati za predmet svog istraživanja pojedine specifične manifestacije tih pojava i procesa, i osvetljavati ih iz različitih teorijsko-metodoloških uglova. Tako će sociologi¬ja (kao integralna disciplina) moći potpunije da istraži, analizira i sagleda neku društvenu pojavu, proces ili tvorevinu.
Društvo nije statična kategorija, čvrsto uzročno-posledično određena (kao što su to prirodne pojave i biološke strukture), već je to jedna promenljiva, dinamična, fluidna kategorija, zato i predmet sociologije mora imati razvojni, procesualni karakter. Predmet sociologije se mora širiti, specijalizovati, kako bi mogao obuhvatiti sve promene koje se dešavaju u društvu. Svakako da predmet sociologije ne može, u svim elementima, biti isti početkom XXI veka, kao što je to bio krajem XIX veka. Ni današnji čovek, kao osnovni “gradivni” elemenat društva, sa svojim potrebama, interesima i vrednostima, nije “isti” kao čovek iz Kontovog, Spenserovog i Dirkemovog vremena. Sociologija mora prvo da shvati čoveka sa svim njegovim potencijalima i težnjama, da bi mogla da krene u istraživanje savremenih društvenih pojava. Sociologija mora biti savremena nauka, a ona to postaje kroz stalno osavremenjivanje predmeta istraživanja.