Saobraćajni sistemi

1. UVOD
Za opstanak čoveka i ljudske zajednice uopšte, potrebno je podmirivanje raznih potreba (rad, stanovanje, obrazovanje, informisanje, lečenje, kupovina, rekreacija, odevanje, grejanje, odbrana i td.).
Podmirivanje potreba je potrošnja. Za potrošnju su potrebna određena materijalna dobra, koja treba proizvesti , a koja će zadovoljiti ljudske potrebe u sferi: lične potrošnje, opšte potrošnje kao i proizvodne potrošnje.
Osnovni zadatak svih proizvodnih sistema je proizvodnja materijalnih dobara, pri čemu se promenom svojstava na predmetima rada stvara nova upotrebna vrednost. Proizvodnja koja stvara upotrebne vrednosti promenom mesta je saobraćajna proizvodnja, a delatnost koja menja mesto ljudima ili predmetima je saobraćajna delatnost.
Nosilac saobraćajne delatnosti je saobraćajni sistem. Saobraćajni sistem predstavlja jedinstvenu celinu podsistema (vidova i grana saobraćaja) koja izvršava određenu funkciju u privredi i društvu.
Osnovna funkcija saobraćajnog sistema je zadovoljenje potreba za kretanjem i prostornim povezivanjem svih sistema društvene reprodukcije.
Pored funkcije saobraćajni sistem ima svoje elemente, strukturu, podsisteme, hijerarhiju, odruženje i dinamiku.

2. SAOBRAĆAJ – FAKTOR DRUŠTVENOG
RAZVOJA

Saobraćaj je privredna i organizaciona delatnost koja omogućava vremensko savlađivanje prostornih udaljenosti. On predstavlja složen sistem transportnih sredstava koja povezuju prosgorno i vremenski ljude, gradove i kulture. Jedan je od bitnih faktora za realizaciju željenog ekonomskog, društvenog i kulturnog razvoja svake zemlje, regiona i naroda. Omogućava zadovoljenje proizvodnih, kulturnih, ekonomskih, odbrambenih i drugih društvenih potreba.
Prema marksističkoj teoriji saobraćaj je posebna oblast materijalne proizvodnje i kao takva on je:

1. Transportna delatnost u kojoj proces rada predstavlja proces premeštanja predmeta i sredstava, odnosno robe i ljudi sa jednog mesta na drugo.

2. Proces transporta predstavlja produženje procesa proizvodnje , ako se radi o prevozu robe.

3. Produžetak procesa proizvodnje je u oblasti prometa.
U svetu postoji uzajamna zavisnost između stepena razvitka saobraćaja i nivoa razvitka privrede. Ekonomski efekti saobraćaja omogućavaju obavljanje procesa reprodukcije za one proizvode čije mesto proizvodnje nije i mesto potrošnje. On vrši povezivanje proizvodnje sa potrošnjom, odnosno vrši materijalizaciju robnih tokova. U isto vreme omogućava povezivanje međusobno udaljenih regiona i zemalja čime se omogućava ostvarivanje teritorijalne podele rada i korišćenje postojećih resursa.
Saobraćaj je bitan faktor privrednog razvoja svake zemlje kao i uključivanje zemlje u međunarodnu razmenu. Saobraćaj kao veliki potrošač industrijskih proizvoda stimuliše razvoj mnogobrojnih industrijskih grana, poljoprivredne proizvodnje, kao i širenje
tržišta za ostale proizvode. Značajna uloga saobraćaja je i u vanekonomskoj sferi, jer formira način života ljudi, omogućavajući masovna kretanja, zbližavanja i upoznavanja.
Saobraćaj u nekom području može biti veliki složeni dinamički sistem.