Bankarski sistem BiH

1. UVOD
Banka je finansijska organizacija koja kao predmet djelatnosti ima zaključivanje i izvršavanje bankarskih poslova. Banka je pravno lice koje posluje u granicama registrovanog predmeta poslovanja. Banka, kao i druge finansijske organizacije, može imati samo organizacioni oblik akcionarskog društva. Banke su specijalizovane finansijske institucije čija je osnovna funkcija da obezbjede adekvatno funkcionisanje privrede, snadbijevanjem potrebnom količinom novca. Zajednička karakteristika svim bankama su poslovi uzimanja depozita, davanja kredita i obavljanje poslova platnog prometa. Danas, pored ovih osnovnih poslova, banke obavljaju i brojne druge poslove – osiguranje, lizing, trgovina hartijama od vrednosti i slično. Banke su u svim zemljama finansijski posrednici u poslovanju koje podrazumijeva ostvarivanje profita. Cilj svake zemlje uzročno je povezan sa bankarskim sistemom pa su principi na kojima se zasniva bankarsko poslovanje izuzetno važni i njihovom izučavanju se posvećuje izuzetna i ozbiljna pažnja.
Dobar bankarski sistem garancija je ekonomskog napretka zemlje u globalnom smislu i pouzdan i siguran partner fizičkim licima posmatrano sa pojedinačnog stanovišta građana. S obzirom na to da kao privredni i tržišni subjekti banke rade sa novcem, kao specifičnom robom, podliježu posebnom nadzoru i kontroli, od strane centralne banke i na taj način organizuju bankarski sistem jedne zemlje. U osnovi bankarstva, kao naučne dispipline, je obuhvatanje i izučavanje bankarskog sistema i bankarske prakse, kao i izučavanje opštih pitanja kreditnog sistema i kreditne prakse. Bankarsko poslovanje izučava se sa stanovišta sadržaja, funkcije i odnosa u privrednom životu zemlje, gdje je u savremenim uslovima banka, preko novca i kredita, brojnim nitima povezana sa procesom finansiranja društvene reprodukcije. U radu je analiziran osnovni koncept bankarskog sistema uz poseban osvrt na vrste bankarskih sistema. Fokus analize u okviru maturskog rada je bankarski sistem Bosne i Hercegovine. Bankarskomsistemunaše zemlje drugi veliki bankarski sistemi (bankarski sistem SAD i EU) služe kao osnovni model za izgradnju.
2. POJAM I VRSTE BANKARSKIH SISTEMA
Bankarski sistem predstavlja organizaciju bankarstva u nekoj zemlji ili grupi zemalja, u smislu strukture, funkcija, vlasništva i međusobne povezanosti banaka. Navedeni pojam može označavati i podjelu rada među bankama u jednoj zemlji, koja je rezultat specijalizacije ili zakonskih propisa. Bankarski sistem jedne zemlje definiše: vrste bankarskih organizacija, opšte uslove mobilizacije sredstava, prava upravljanja, obaveza održavanja likvidnosti snošenja rizika u bankarskim organizacijama, planiranje i poslovnu politiku, upotrebu i raspoređivanje prihoda i dobiti finansijskih organizacija itd. Bankarski sistem predstavlja institucionalizaciju, tj. zakonsko regulisanje bankarskih pitanja. S druge strane, faktičko funkcionisanje bankarskog sistema se analizira kroz bankarsko poslovanje. Poslovanje individualnih banaka, odnosno način na koji obezbjeđuju sredstva, koriste ih i upravljaju njima da bi ostvarile profit, uglavnom je slično u većini zemalja.
Bankarski sistemi pojedinih zemalja se znatno razlikuju, ali imaju i dosta sličnosti, s obzirom na to da im je svima zajedničko postojanje centralne banke i velikog broja poslovnih banaka različitog profila. Centralna banka sa posebnog mjesta u bankarskom i kreditnom sistemu radi na usklađivanju ovih sistema, emituje novac, sprovodi mjere za očuvanje njegove vrijednosti i obavlja niz aktivnosti koje su od javnog interesa. Posluje kao emisiona ustanova, rezervna banka i neprofitna institucija. Razvijene zemlje imaju razvijenu privredu, razvijen finansijski sistem, bogatu strukturu bankarskog sistema i široku ponuda usluga sa elementima elektronskog poslovanja. U razvijenim tržišnim privredama postoje sljedeće vrste bankarskih sistema:
− engleski bankarski sistem,
− američki bankarski sistem,
− njemački bankarski sistem, kao i
− ostali bankarski sistemi (japanski, francuski, italijanski, ruski, švicarski).

U okviru maturskog rada akcenat je na bankarskom sistemu u Bosni i Hercegovini, u okviru analize ovog sistema biće obuhvaćena struktura bankarskog sistema, a posebno će biti obrađene komercijalne banke, koje čine veoma bitan segment cjelokupnog bankarskog sistema u našoj zemlji.
2.1. Uloga bankarskih sistema u privrednom sistemu jedne zemlje
Banke, kao finansijske institucije čine osnovu bankarskog, odnosno monetarno-kreditnog sistema jedne nacionalne ekonomije. One se bave prikupljanjem novčanih sredstava, plasiranjem kredita i posredovanjem u plaćanju između privrednih subjekata. Banke obavljaju vrlo važne finansijske funkcije u privrednom sistemu svake zemlje jer se preko njih ostvaruje kružno kretanje zajmovnog kapitala, bez koga se proces društvene reprodukcije ne bi ni odvijao. Razvojna makroekonomska politika je nezamisliva bez određene uloge banaka i bankarskog sistema u cjelini u smislu obezbjeđenja dodatne akumulacije, tj. kapitala kao bitnog faktora ekonomskog rasta. Bankarski sektor je samo jedan dio makroekonomskog sistema zemlje, tako da između ova dva sistema postoji jaka povezanost i zavisnost. Visok stepen privrednog rasta podrazumijeva snažan, stabilan i razgarant bankarski sistem, koji direktno utiče na razvoj ekonomije u svakoj nacionalnoj privredi.