Dizajniranje organizacione strukture

UVOD

Organizacije su koordinisane jedinice koje čine najmanje dva člana čijim aktivnostima se postiže cilj ili set ciljeva. One su uređeni sistemi u kojima se uspostavljaju odnosi između pojedinaca i grupa. Sagledavanjem organizacije tj. ljudi, procesa i strukture u njoj, otkriva se funkcionisanje organizacije koje doprinosi standardu života ljudi širom svijeta. Priroda menadžerskog posla nalaze koordinaciju između rada pojedinaca, grupa i organizacija i to kroz obavljanje funkcija planiranja, organizovanja, vođenja i kontrolisanja. Kada se jednom dostigne pravi smjer i razvije uspješna strategija za postizanje ciljeva organizacije, menadžeri bi trebalo da organizuju strukturu kojom će implementirati tu strategiju. Organizovanje je ključna aktivnost menadžera jer od načina grupisanja ljudi i dizajniranja posla u organizaciji zavisi uspješno postizanje postavljenih ciljeva.

Dizajniranje organizacione strukture predstavlja zadatak menadžmenta koji nastaje kao posljedica upravljačke aktivnosti kojom se utvrđuju elementi i struktura, delegiraju zadaci i povezuju u cjelinu. U okviru upravljačke aktivnosti postiže se određena vrsta ravnoteže između željenih ciljeva i realnih mogućnosti organizacionog sistema. Dizajniranje je složen proces u kome se ostvaruju diferenciranje (podjela) i integracija (komponovanje) organizacionih jedinica kao dijelova organizacije. U okviru podjele definiše se broj organizacionih jedinica i ostvaruje njihovo funkcionalno povezivanje tj. integracija. Procesima integracije stvara se cjelina koja obezbjeđuje skladno i svrsishodno djelovanje organizacionog sistema.

Tema ovog rada je dizajniranje organizacione strukture, kao jedne od osnovnih dimenzija funkcije organizovanja. Posebna pažnja usmjerena je na organizacioni dizajn, pojam i značaj podjele rada i specijalizacije, departmanizaciju, delegiranje autoriteta i raspon kontrole kao ključne grupe aktivnosti procesa dizajniranja organizacione strukture. Istaknuti su osnovni modeli organizacione strukture kao i nove tendencije u procesu dizajniranja.

1. Dizajn organizacije i organizaciona struktura

1.1. Pojam organizacije i njeno određenje

Pod organizovanjem treba podrazumjevati proces međusobnog povezivanja istorodnih i raznovrsnih elemenata u strukture koje poprimaju obiljeležja cjelina. Ono je primarna, najznačajnija i permanentna aktivnost menadžmenta.

Kroz proces organizovanja se mijenjaju postojeća stanja u kvalitetno nova stanja. Ljudi su vijekovima isticali saznanja da međusobno povezivanje istorodnih i raznovrsnih elemenata u organizovane strukture cjelina, dovodi do pojave novih kvaliteta tako konstituisanih struktura. Uz to su se sticala i saznanja da svaki oblik međusobnog povezivanja elemenata, ograničava slobodu ponašanja tako povezanih elemenata i nameće nužnost da poštuje pravila koja su postavljena u projektu organizacije.

Slika 1: Organizaciona struktura

U realnosti postoje dva osnovna nosioca procesa organizovanja i to su:

• priroda i
• čovjek.

Prirodno organizovanje za svoj rezultat ima nastanak prirodno organizovanih struktura koje su međusobno povezane i čine kosmički poredak. Drugu skupinu, predstavlja svjesno ili razumno organizovanje, koje se često predstavlja kao vještačko. Svjesnim organizovanjem, ljudi na našoj planeti izgrađuju društveni poredak zasnovan na saznanjima ljudi o pravilima, načelima i zakonitostima funkcionisanja prirodnog poretka. Upoznavanje zakonitosti prirodnog poretka, jedini je istinski osnov razumnog ponašanja ljudi u njihovoj težnji da obezbjeđuju povoljnije uslove svoga življenja. Upravo je zbog toga prisutno sve veće angažovanje ljudi za otkrivanje zakonitosti organizovanja i funkcionisanja prirode i njenih podsistema, kako bi na osnovu tih saznanja uspješnije konceptirali organizacije, kao vještačke tvorevine. Zbog toga se u savremenim naučnim raspravama sve češće ističe da je organizovanje subjekt i objekt nauke.