Ekološki faktori

UVOD

Pod ekološkim faktorima podrazumijevamo sve one različite uticaje koji dolaze iz spoljašnje sredine, delujući pri tome na ovaj ili onaj način na živa bića. Spoljašnja sredina je upravo i predstavljena određenim kompleksom ekoloških faktora.

Prema vrsti uticaja na živa bića, ekološki faktori mogu djelovati:

• na distribuciju vrsta u prostoru (distributivno dejstvo),
• na morfološki izgled individua u ekosistemu (formativno dejstvo),
• na orijentaciju oranizama i njihovih delova u odnosu na pravac dejstva faktora (orijentaciono dejstvo),
• na fiziološke procese individua u ekosistemu (fiziološko dejstvo),
• na dinamiku sezonskih aktivnosti individua u ekosistemu (fenološko dejstvo),
• na ponašanje individua u ekosistemu (etološko dejstvo).

Jedna od bitnih osobina ekoloških faktora je njihova stalna promenljivost. Oni se menjaju kako u vremenu tako i u prostoru. Na jednom istom mestu intenzitet i kvalitet ekoloških faktora menja se tokom dana i noći, a isto tako i tokom godine, i to često u vrlo širokim granicama. Tako se reljef površine Zemlje neprekidno menjao u toku geoloških perioda, a sa njim i raspored mora i kopna. U prostornom, geografskom smislu, takođe se zapažaju određene promene. Idući od ekvatorijalnih i tropskih oblasti, gde su temperature vrlo visoke, prema polovima temperatura postaje sve niža, tako da na samim polovima vladaju uslovi večitog snega i leda. Ali i između sasvim bliskih mesta, udaljenih među sobom samo nekoliko stotina, desetina pa čak i svega nekoliko metara, postoje određene razlike ekoloških uslova, u vezi sa razlikama u ekspoziciji, reljefu, zemljištu, itd. S druge strane, isti ekološki faktori deluju različito na pojedine organske vrste, različito čak i na pojedine stupnjeve razvića iste vrste. Njihovo dejstvo može biti posredno (toplota, svetlost i vlaga) i neposredno (nadmorska visina).

1. PODJELA EKOLOŠKIH FAKTORA
Na osnovu kompleksnosti delovanja ekoloških faktora kao cjeline izvršena je njihova podjela na:

1. Biotičke ekološke faktore
2. Abiotičke ekološke faktore

Biotički faktori podrazumevaju međusobne interakcije i uticaje živih bića (biljke, životinje i čovjek) koje oni vrše na datu jedinku, odnosno organizam, a kompleks svih fizičko –hemijskih uslova sredine predstavlja abiotičke faktore:

1. Klimatski faktori: svjetlost, temperatura,vlažnost, vazduh (vjetar)
2. Edafski faktori: zemljište, stijene , pedološka podloga
3. Orografski faktori: reljef, nadmorska visina, nagib terena, ekspozicija,

Kao poseban ekološki faktor, prvenstveno zbog važnosti koju ima u današnje vrijeme, izdvaja se i uticaj čovjeka –antropogeni faktor.