Poljoprivredni rast

1. UVOD

Privredni rast podrazumjeva povećanje proizvodnje na nivou ekonomije jedne zemlje u odnosu na broj stanovnika i to u dužem vremenskom periodu. Kada se ovaj rast ostvaruje u kraćem vremenskom periodu to se naziva ekspanzijom. Privredni rast se može kvantitativno izraziti pomoću stopa rasta bruto domaćeg proizvoda, nacionalnog dohotka, nacionalnog dohotka po glavi stanovnika i sl.

Pojam privrednog rasta je uži pojam od privrednog razvoja. Može se slobodno reći da je rast komponenta privrednog razvoja. Privredni razvoj, pored rasta proizvodnje na nivou ekonomije jedne zemje, obuhvata i privrednosistemske i strukturne promJene (institucionalne, tehničko-tehnološke i druge).

Tokom privrednog rasta promjene u sastavu privrede su raznovrsne. One su najizraženije u promjenama u proizvodnom sastavu, odnosno učešću pojedinih djelatnosti (kao što je poljoprivreda i industrija) u ukupnoj proizvodnji. Privredni rast i promjene sastava u privredi objašnjavaju ekonomsku sadržinu privrednog razvoja. U novije vrijeme sve veći značaj dobijaju njegovi društveni i ekološki činioci.

Na privredni razvoj jedne zemlje djeluju brojni i raznovrsni činioci. Oni potiču iz same privrede, ali i iz drugih djelova društva s kojima je privreda povezana. Činioci razvoja privrede potiču iz njenog prirodnog okruženja, koje predstavlja sveopšti uslov života i rada ljudi i riznicu prirodnih izvora. Prirodnom okruženju pripada i stanovništvo, kao izvor radne snage za potrebe privrednog razvoja.

Spisak činioca privrednog razvoja, očigledno je dugačak. U prvi red se stavljaju osnovni proizvodni činioci, čije je prisustvo neophodno u proizvodnji. Njima se priključuje i tehnološki tok.
2. OSNOVNI POJMOVI

2.1. Pojam privrednog rasta

Privredni rast predstavlja povećanje nacionalne proizvodnje tokom vremena. To povećanje može se izražavati za cijelu zemlju ili po glavi stanovnika. Pošto se broj stanovnika takođe povećava, rast proizvodnje po stanovniku predstavlja pravu meru ekonomskog napredovanja jedne zemlje. (Ako se, na primjer, proizvodnja u tekućoj u odnosu na prethodnu godinu povećala za 4%, a broj stanovnika za 1%, povećanje proizvodnje po stanovniku iznosi 3%).

Pri definisanju privrednog rasta možemo reći da privredni rast podrazumjeva povećanje proizvodnje na nivou nacionalne ekonomije izraženo kroz ukupno društveni proizvod (skup dobara i usluga ostvarenih u toku jednog perioda) u odnosu na broj stanovnika. Dok se ekspanzija definiše na kratak period, privredni rast se odnos i na dug period. “Ovaj trajni porast veličine je jedan koristan ali nejasan pojam, koji duguje svoj uspjeh relativnoj jednostavnosti irelativnoj lakoći sa kojom se može izraziti pomoću jedne cifre. Države su često izražavale cilj svoje ekonomske politike kroz stopu rasta koja se poredi sa stopom rasta drugih zemalja u istom periodu, što je prikladno, ali što može da dovede do najgorih konfuzija.

Tokom privrednog razvoja promjene u sastavu privrede su raznovrsne. One su najizraženije u promjenama u proizvodnom sastavu, odnosno učešću pojedinih djelatnosti (kao što je poljoprivreda i industrija) u ukupnoj proizvodnji.

Privredni rast i promjene sastava u privredi objašnjavaju ekonomsku sadržinu privrednog razvoja. U novije vrijeme sve veći značaj dobijaju njegovi društveni i ekološki činioci. Za savremeni pristup razvoju očigledno je da se čovek stavlja u središte pažnje. Privredni razvoj ima smisla samo ako omogućava bolji život većini stanovništva. Proizvodnja u jednoj zemlji može da raste uz raznovrsne promjene u sastavu privrede, a da koristi od tog razvoja imaju samo bogatiji slojevi stanovništva. Isto tako, privredni razvoj može da dovede do iscrpljivanja neki prirodnih resursa i zagađivanja životne sredine, što ne doprinosi dobrobiti ljudi.
Kindleberger pridaje veliki značaj razlikama između pojmova privrednog rasta i privrednog razvoja upoređuje rast i razvoj sa rastom i razvojem čoveka. Tako on privredni rast komparira sa fizičkim rastom čoveka tj. upoređuje ga sa povećanjem njegove težine i visine dok privredni razvoj poistovećuje sa fizičkim napredovanjem koje je istovremeno praćeno kvalitativnim razvojem mnogih njegovih psihofizičkih performansi, intelektualnih potencijala, a pre svega, sposobnosti njegovog adaptiranja promenljivim uslovima života i rada.

Samuelson konstatuje da je privredni rast dugoročno posmatrano najznačajniji faktor ekonomskog uspeha nacija. Po njemu sve ekonomski progresivne države kontinuirano izdvajaju rastuća sredstva za akumulaciju – odnosno investicije čim se stvaraju uslovi za realno povećanje društvenog proizvoda po stanovniku.

Kada govorimo o pojmovnom određenju rasta i razvoja treba istaći i to da je u tumačenju složenih relacija privrednog rasta i razoja u današnjim uslovima privređivanja, posebno važno zapaziti činjenicu da odgovarajuće promjene turbulentnog karaktera, u najširem okruženju u teorijskom smislu nalažu neprekidno korišćenje novih kategorijalnih veličina i postupaka, veličina koje su bile do skora u ekonomskoj nauci ili potpuno nepoznate ili su se na kvalitetno drugačiji način ispoljavale.