Subjekti prava

SUBJEKTI PRAVA

Subjekti prava su glavni elementi pravnog odnosa. Zbog njih ti odnosi i postoje, da bi se zadovoljio interes jednog od njih ili interesi i jednoga i drugoga.
Subjekti prava su ljudi – fizička lica i društvene tvorevine – pravna lica koji imaju pravne obaveze i ovlašćenja s obzirom na neke objekte prava.
U svakom pravnom odnosu postoje najmanje dva pravna subjekta. Nije moguće biti u pravnom odnosu sa samim sobom.
Dakle, subjekti prava mogu biti fizičke osobe ili pravne osobe. Statusno pravo je skup pravnih pravila koja se bave pitanjima subjekata prava, posebno njihova nastanka, prestanka, pravnog položaja te pravne i radne sposobnosti. Subjekti prava mogu biti fizčka ili pravna lica.

FIZIČKO LICE

Fizičko lice ili osoba je je izraz koji u pravu označava individualno, samostalno ljudsko biće.U pravnoj nauci, fizičko lice je samosvesno ljudsko biće podložno fizičkim zakonima, za razliku od patvornog, pravnog lica. Dakle, ljudi postaju fizički subjekti samim svojim rođenjem i takvi ostaju do svoje smrti. Pod fizičkim licima u pravu podrazumevaju se ljudi koji rođenjem postaju pravni subjekti i kao takvi ostaju sve do smrti. Pored toga u pravu je zaštićeno i začeto dete koje još nije rođeno u pogledu prava nasleđivanja pod uslovom da se rodi živo i u ljudskom obliku. U određenim situacijama postoji pravni interes da se pojedina fizička lica koja su nestala proglase umrlim.Ovakva rešenja o proglašenju nestalog lica za umrlo, sadrži samo predpostavku o smrti umrlog i proizvodi svoje dejstvo dok se ne dokaže suprotno.
Osnovni atributi fizičkih lica su:
a) Lično ime fizičkog lica je oznaka pomoću koje se jedno lice razlikuje od drugog. Ono se sastoji od imena i prezimena. Lično ime je pravo građanina ali i dužnost jer je svako dužan da se služi svojim ličnim imenom. Građaninu je po zakonu dato pravo da može da promeni svoje lično ime. Evidencija statusnih podataka za fizička lica vodi se u matičnim knjigama.
b) Prebivalište i boravište- Svako fizičko lice mora da bude vezano za jedno mesto gde je stalno nastanjeno.
c) Državljanstvo- predstavlja pripadnost određenoj državnoj zajednici.
Pravna sposobnost fizičkih lica:

Fizičko lice stiče pravnu sposobnost rođenjem, a gubi smrću. Pravna lica stiču pravnu sposobnost upisom u registar pravnih lica kod nadležnog suda. Za razliku od fizičkih lica koja imaju opštu pravnu sposobnost, pravna lica imaju posebnu ili specijalnu pravnu sposobnost.Znači da ona mogu da stiču samo ona prava i obaveze koja stoje u vezi sa ciljem radi kojeg su i osnovana.

Poslovna sposobnost fizičkih i pravnih lica:

Sva fizička lica za razliku od pravnih ne moraju imati poslovnu sposobnost. Poslovna sposobnost u našem pravnom sistemu, stiče se sa navršenih 18. godina i traje do kraja života. Pojedinim fizičkim licima stečena poslovna sposobnost može da se oduzme u slučaju duševne bolesti.
Kod pravnih lica se ranije postavljalo pitanje na koji način pravno lice može da izrazi svoju volju tj.da se pojavljuje u pravnom saobraćaju.. Pravna lica imaju svoje organe koji su predviđeni statutom i koji su ovlašćeni da zastupaju pravno lice. Osim toga i pojedinim zakonima na primer Zakon o preduzećima član 41 predviđeno je da preduzeće zastupa direktor . Osim toga preduzeća imaju svoje organe: Skupština, Upravni odbor , Nadzorni odbor. Pravno lice u određenim slučajevima može da izgubi pravnu sposobnost ili da mu ona bude ograničena.Poslovna sposobnost pravnog lica prestaje njegovim brisanjem iz registra pravnih lica.

Deliktna sposobnost fizičkog i pravnog lica jeste sposobnost da odgovaraju za nezakonitu i
protivpravnu radnju i postupke te da u obligacionom pravu budu obavezni da naknade štetu koju su prouzrokovali.Sva fizička lica nisu deliktno sposobna( deca do 14.godina, duševno oboleli).Za fizičko lice nije dovoljno samo da je deliktno sposobno već i da je krivo. Stepen krivice nije uvek isti i zavisi od psihičkog razvoja nekog lica i njegovog psihičkog odnosa prema radnji, odnosno posledicama. U pravu se razlikuju 2 osnovna stepena krivice:
– zla namera( dolus )
– nepažnja ( culpa), nehat
Deliktna sposobnost pravnog lica ostvaruje se preko svojih organa jer se preko njih ostvaruje i poslovna sposobnost pravnog lica. Posledice delikata pravnih lica su novčane kazne, a u težim slučajevima kazna može biti i prestanak pravnog lica, zatvor…
Pravni odnos je društveni odnos između najmanje dva pravna subjekta koji imaju jedan prema drugome pravnu obavezu i pravno ovlašćenje s obzirom na neki pravni objekt.