Urbanizam skripta

UVOD U URBANIZAM
Od koje latinske reci potice naziv urbanizam?
1. Termin urbanizam potiče od latinske reči urbs što znači grad.
Sta je urbanizam I cime se bavi?
2. Urbanizam je nauka o naseljima, koja objedinjava sve segmente života, obezbeđujući ljudima kvalitetnu živoznu sredinu. Urbanizam obuhvata teorijsku i prakticnu delatnost.
Sta je osnovni cilj urbanizma?
3. Osnovni cilj urbanizma je organizacija naselja kao prostorne celine sa kvalitetnim fizičkim, funkcionalnim, ekološkim, sociološkim i estetskim karakteristikama. Urabinzam je nauka koja je u funkciji razvoja naseljenih teritorija, njohvih specificnosti i vrednosti, kao i uslova zivota stanovnika u njima. Ljudima je neophodno obezbediti optimalne uslove za privatni i javni zivot, stanovanje, odmor, rad, proizvodnju, rekreaciju, kulturu, obrazovanje, kretanje, socijalnu zastitu, brigu, negu, relaksaciju i sve ono sto ljude cini zdravim, bezbednim, korisnim, zadovoljnim i dostojanstvenim. Cilj urbanizma je i očuvanje zdrave prirodne sredine u naselju i okolini, kao i razvijanje mreže naselja u regiji.
OSNOVNI POJMOVI U URBANIZMU
Sta je urbanisticka dispozicija prostornog elementa?
4. Dispozicija je lokacija određenog prostornog elementa koja je sagledana u odnosu na celo naselje, na značajne objekte, površine, strane sveta ili prirodne i druge elemente. Može se prikazati i izohronama.
Sta je gradjevinska parcela?
5. Građevinska parcela je deo građevinskog zemljišta koji je planom predviđen za izgradnju i korišćenje, a koji ima obezbeđen pristup javnoj saobraćajnoj površini. Moze obuhvatati jednu ili vise katastarskis parcela.
Sta je namena objekta?
6. Namena objekta je sadržaj koji je organizovan u unutrašnjosti objekta kao npr., stanovanje, obrazovanje, religija, kultura, trgovina, rekreacija, proizvodnja… Namena objašnjava kakvu funkciju objekat ima i zbog čega je značajan. Postoje objekti sa jednom ili vise funkcija-namena. Radi sto efikasnijeg funkcionisanja, organizuju se kompleksne, prostorne celine sa vise objekta koji imaju istu namenu (na pr sportsku).
Kakav sve moze biti ulaz u objekat?
7. Ulaz u objekat može biti direktan, sa javne površine, ili indirektan, iz prolaza, pasaža ili iz dvorišta. Za stambene objekte, uz frekvente saobraćajnice, povoljniji je indirektan, a za poslovne objekte direktan ulaz. Kada se u objektu planiraju I druge nestambene namene (poslovanje, komercijalne delatnosti, usluge) ulazni prostor namenjen ovim delatnostima mora biti odvojen od ulaza namenjenog stanovanju.
Sta su izohrone i za sta se koriste?
8. Izohrone su kružne linije koje su vremenski definisane u odnosu na različite vrste kretanja.Poluprecnik kruznice je duzina koja se moze savladati specificnom vrstom kretanja za odredjeno vreme. Značajna je zbog lakog sagledavanja udaljenosti od bitnih objekata.
Sta je regulaciona linija i za sta se koristi?
9. Regulaciona linija – je najvaznija linija u oblasti urbanizma,jer se njome reguliše razdvajanje površina prema vlasništvu i prema funkcijama. Ona razdvaja javnu površinu od privatne i saobraćajnu funkciju od neke druge funkcije. U odnosu na nju se utvrdjuje polozaj gradjevinske linije, cime se definise lokacija objekata na parceli. Osim toga, u odnosu na nju se utvrdjuje i udaljenost osovine kolovoza, cime se definise saobracajna povrsina.

Sta je regulacija?
10. Regulacija je skup urbanističkih uslova i pravila kojima se određuje položaj objekata na parceli i saobraćajnica u odnosu na regulacione linije.
Sta je gradjevinska linija i koja je njena svrha?
11. Građevinska linije je linija na,iznad i ispod površine zemlje ili vode, do koje je dozvoljeno građenje. Ovom linijom definiše se mesto početka građenja objekta na parceli. Gradjevinskim linijama uz ulice se utvrdjuju udaljenosti naspramnih objekata, cime se obezbedjuju povoljni funkcionalni I ekoloski uslovi.
Sta je pretezna namena objekata?
12. Pretežna namena objekta je namena koja je zastupljena u više od 50% obuhvaćene izgrađene razvijene površine objekta, npr., stambeno-poslovna (80% : 20%)
OSNOVNI ELEMENTI NASELJA
Sta spada u izgradjene povrsine?
13. U izgradjene povrsine spadaju povrsine pod objektima. Svaki objekat ima svoju spoljašnost, fizičku formu, gabarit u osnovi, visinu, volumen, unutrašnjost koja se koristi kao i fasade, opne koje spajaju i razdvajaju prostore unutar i van objekta.Objekti i sadrzaji koji se u njima ravijaju su osnovni ciljevi kretanja u svakom naselju.
Kako i zasto se neki objekti izdvajaju po znacaju?
14. Neki objekti imaju veći značaj od drugih jer su neophodni većem broju ljudi. Takvi su javni objekti koji pružaju određene usluge ne samo stanovnicima jednog naselja, već i ljudima iz okolnih naselja, pa i iz čitave regije ili države. Postoje objekti svetskog znacaja, kako zbog svoje funkcije tako i zbog specificne arhitekture i istorije. Ponekad objekti sasvim neznatnih dimenzija mogu biti izuzetno znacajni kao na pr svetionik.
Kako se objekti dele prema nameni?
15. Objekti se prema namenama dele na: stambene, upravne, administrativne, poslovne, obrazovne, kulturne, verske, zdravstvene, trgovinske, zanatske, uslužne, industrijske, saobraćajne, socijalne zaštite, ugostiteljske, sportske, specijalne namene i dr. Postoje monofunkcionalni objekti – sa zastuljenom jednom namenom i polifunkcijalni objekti – sa vise namena.
Kakvi su to visenamenski objekti?
16. Višenamenski objekti se danas sve cesce koriste, pri cemu se razliciti sadrzaji organizuju po dužini ili po visini objekta. Najveci deo naselja zauzimaju stambeni objekti koji su neophodni za zadovoljenje ljudskih potreba.
Sta objekti sa centralnim sadrzajem znace za stanovnike naselja?
17. Postojanje različitih javnih, društvenih, tzv. „centralnih“ sadržaja u blizini stanovanja, podiže nivo kvaliteta zivota stanovnika. Termin centralni sadrzaj je nastao zbog toga sto su razliciti javni objekti, najcesce pozicionirani u centru naselja.
Sta su to ne izgradjene povrsine i kako se dele prema osnovnim karakteristikama?