Fiskalnu deficit i javni dug

Uvod

Budžet predstavlja sistematizovan plan prihoda i rashoda države za određeno vremensko razdoblje, najčešće za godinu dana.
Budžet ima karakter finansijskog plana države za jednu godinu i predstavlja jednu prognozu, ali je i više od toga: odredbe budžeta su obavezujuće za državne organe na rashodnoj strani i predviđeni izdaci se ne bi smjeli prekoračivati bez rebalansa budžeta, tj. bez izmjene budžeta po istoj proceduri po kojoj je donjet.
Sadržaj državnog budžeta obično čine razvijeni spisak prihoda i rashoda, zajedno sa njihovim planiranim iznosima za sledeću godinu, kao i pratećim procesnim i sličnim odredbama.

Osim prihoda i rashoda u budžetu se iskazuje i deficit/suficit.
U slučaju fiskalnog deficita budžet sadrži i plan za njegovo finansiranje (zaduživanje države, prodaja imovine i kapitala i dr.)

Javni ili državni dug čine iznosi koje je država pozajmljivala kako bi finansirala prošle deficite. Često se upotrebljava riječ “dug”, a pri tom se misli na “deficit”. Razlika između ta dva pojma može se jednostavno objasniti: ako su državni rashodi veći od državnih prihoda, proračun iskazuje deficit koji se mora finansirati pozajmljivanjem. Iznos deficita povećava dug i samo ga suficit može smanjiti.

Pojam javnih rashoda

Javni rashodi po pravilu predstavljaju zadovoljenje javnih potreba pomoću novca, odnosno javni rashodi su oni izdaci koje država čini u javnom interesu zadovoljenja javnih potreba.
U skladu sa navedenim, treba imati u vidu činjenicu da je za većinu definicija javnih rashoda karakteristično da polaze od dvije osnovne teze:

1. javni rashodi služe za podmirenje javnih potreba, i
2. u savremenim uslovima, javni rashodi su po pravilu izraženi u novcu. Ove navedene teze ujedno predstavljaju dvije osnovne karakteristike javnih rashoda.

Prva bitna karakteristika javnih rashoda jeste da oni imaju za osnovni cilj zadovoljenje javnih potreba, što je ujedno i osnovni momenat na osnovu kojeg se može prići razgraničenju javnih rashoda od rashoda privatnih lica. Dok se rashodi privatnih lica vrše u cilju zadovoljenja ličnih potreba, odnosno potreba pojedinaca, javni rashodi predstavljaju trošenje radi zadovoljavanja opštih (javnih) potreba.
Druga bitna karakteristika javnih rashoda jeste činjenica da su u savremenim uslovima javni rashodi izraženi u novcu. Ovo predstavlja opštu karakteristiku javnih rashoda i u praksi je najčešći slučaj, što nikako ne znači da se u modernoj tržišno orijentisanoj privredi ne mogu naći i slučajevi da se podmirivanje javnih rashoda može vršiti i na različite druge načine (naturalno, činjenem, u obliku počasti i slično).