Klasifikacije puteva

UVOD

Pravilan razvoj i funkcionisanje države je nemoguće uspostaviti bez prateće infrastrukture. Putna mreža, kao jedan od elemenata saobraćajne infrastrukture, je direktan pokazatelj stepena razvoja i kao takva mora da ima definisana pravila pod kojima je vlasnik (upravljač) može staviti u upotrebu, ali i pravila namijenjena korisnicima.

Pošto je put objekat koji se oblikuje prema potrebama korisnika i sredine u kojoj se nalazi, istovremeno i mijenjajući tu sredinu, uz sebe veže širok spektar karakteristika po kojima je moguće izvršiti podjelu. Smisao podjele jeste da se u grupe svrstaju svi putni potezi koji imaju isti uticaj na globalni sistem putna mreža – razvoj države. Zbog toga se u regulativi svake države definišu kriterijumi po kojima se vrši proces klasifikacije.

Za razliku od klasifikacije gdje postoji više različitih podjela, kategorizacija daje samo jednu. Ova podjela proizilazi iz istih kriterijuma koji su korišćeni u klasifikovanju, s tom razlikom što se za kategorisanje posmatra njihov pojedinačan uticaj na saobraćajni, društveni i ekonomski sektor jedne države.

Putni pravac, osim jasno sagledljive geometrije na terenu, preciznije definiše i niz karakteristika koje, posmatrane kao cjelina, daju prioritetan značaj saobraćajnoj mreži u razvoju cijele države. Za postizanje konačnog rezultata, tj. rangiranja važnosti puta, neophodno je induktivnom metodom sabrati sve njegove dostignute nivoe u različitim sferama uticaja. U tu svrhu se provodi proces klasifikacije, odnosno svrstavanje dionica, tačnije kompletnih poteza putne mreže u grupe sa zajedničkim karakteristikama.
Seminarski rad sastoji se od četiri dijela. U prvom dijelu rada razrađene su osnovne postavke uređenja putne mreže sa akcentom na prostornom razvoju i koncentraciji izvora i ciljeva, saobraćajnom funkcijom putne mreže i hijerarhijom saobraćajnih težišta. Drugi dio rada odnosi se na klasifikaciju puteva prema geopolitičkom, eksploatacionom i tehničkom kriterijumu, dok je u trećem dijelu seminarskog rada objašnjena gradska saobraćajna mreža i klasifikacije gradskih saobraćajnica. U četvrtom dijelu rada prikazana je klasifikacija puteva u Bosni i Hercegovini.

1. OSNOVNE POSTAVKE UREĐENJA PUTNE MREŽE

Putna mreža je jedan od osnovnih sistema povezivanja i opsluživanja svih sadržaja u prostoru, bilo direktno, bilo posredno, povezivanjem sadržaja s terminalima drugih saobraćajnih sistema (vodeni, vazdušni, željeznički). Stoga, prostorni raspored sadržaja formira glavne tačke prostorne koncentracije ciljeva i izvora kretanja putnika i robe, odnosno saobraćajna težišta koja se, srazmjerno intenzitetu sadržaja, mogu posebno kategorisati za potrebe funkcionalne klasifikacije putne mreže.

 
1.1. Prostorni razvoj i koncentracija izvora i ciljeva

Vangradska putna mreža podržava prostorni razvoj države obezbjeđenjem pristupačnosti dijelova njene teritorije, kao i povezivanjem države sa okruženjem. Istovremeno, putna mreža je jedno od sredstava kojim se povećanjem pristupačnosti i uslova povezivanja može dodatno usmeravati prostorni razvoj države i dijelova njene teritorije.

Centri razvoja, u prvom redu urbani i drugi centri u mreži naselja, glavni su uzročnici prostorne koncentracije izvora i ciljeva kretanja ljudi i transporta robe. Centri razvoja su i područja izvan naselja, kao što su turistička područja i centri, proizvodne i druge cjeline, kao i specifični terminali drugih sistema saobraćaja (vodeni, vazdušni, željeznički).  Ti centri imaju sopstvene karakteristike vremenske i prostorne koncentracije izvora i ciljeva kretanja ljudi i transporta robe.