Motorička analiza odbojkaške igre

Uvod
Odbojka spada u grupu visoko-intenzivnih intermitentnih sportskih igara (engl. HIIE – High-Intensity Intermittent Exercise), koje karakterišu višestruki kratki periodi visoko-intenzinih eksplozivnih kretnji, razdvojenih sa periodima kratkog odmora, tokom kojih se sportista u manjoj ili većoj meri oporavlja. Kao i kod ostalih sportskih igara odnosno timskih sportova, uspeh u odbojci zavisi od mnoštva kompleksnih i međusobno povezanih faktora:

1. Tehničke pripremljenost
2. Taktičke pripremljenost i donošenja odluka u igri
3. Fizičke pripremljenosti
4. Psihološke pripljemljenosti odnosno mentalne čvrstine
5. Karaktera i komunikacionih veština
6. Strategije i plana igre

Sportske igre se mogu klasifikovati u (1) osvajačke (engl. Invasion games), (2) igre na mreži ili zidu (engl. Net/Wall games), (3) udaračke (engl. Striking/Fielding games) i (4) igre sa metom (engl. Target games). Odbojka spada u igre na mreži/zidu i specifična je po tome što je jedina timska igra u ovoj kategoriji, ako se izuzmu duel igre u tenisu, stonom tenisu i badmintonu.
Da bi razumeli specifičnosti odbojke kao sporta, neophodno je objasniti karakteristike osvajačkih igara i igara na mreži/zidu.

Osvajačke igre

Kod osvajačkih igara timovi osvajaju poene tako što moraju da prenesu loptu ili neki drugi projektil u teritorij protivničke ekipe, te da šutiraju u nepokretan objekat (koš ili gol), odnosno da prenesu loptu preko linije (npr. ragbi). Da bi sprečili osvajanje poena, ekipa mora da spreči protivničku ekipu da unese loptu u njihovu teritoriju i pokuša da ostvari poen. Rešavanje napadačkih i odbrambenih problema zahteva slične taktičke veštine i principe u različitim osvajačkim igrama, iako su tehničke veštine za njihovo ostvarivanje različite. Na primer, iako igrači razumeju potrebu da se šutira na gol da bi se osvojio poen u fudbalu i hokeju na travi, tehničke veštine šutiranja su itekako različite. Na dalje, kretanje bez lopte je karakteristično u svim osvajačkim igrama. Napadači se moraju kretati bez lopte ne bi li se postavili u povoljnu poziciju da prime loptu od saigrača i ugroze gol/koš. Odbrambene komponente osvajačkih igara su takođe slične u smislu da igrači moraju markirati ili čuvati protivničkog igrača i moraju napraviti pritisak na nosioca lopte pre pokušaja da loptu osvoje. Efektivno donošenje odluka (taktičke veštine) su kritičan faktor koji odlučuje kada da se doda, šutira ili kreće sa loptom, odnosno gde, kad i kako da se kreće kad igrač nema loptu. Tradicionalno učenje osvajačkih igara stavlja preteran naglasak na tehničke veštine (pogotovo u ne-takmičarskim uslovima, odnosno u uslovima izvan igre, tzv. drilovima), a zanemaruje taktičke veštine odnosno donošenje odluka u igri.

Igre na mreži ili zidu
Kod igara na mreži/zidu, igrač ili ekipa ostvaruju poen udarajući loptu u prostor na terenu dovoljnom preciznošću i jačinom, tako da protivnik nije u stanju da loptu vrati pre nego ona padne jedan put (kao u odbojci i i badmintonu) ili dva puta (kao u tenisu) na teren. Kod svih igara na mreži/zidu lokacija plasiranja lopte je od ultimativnog značaja, tako što igrač mora da je plasira u slobodan/otvoren prostor ne bi li ostvario poen. Dobra percepcija i svesnost prostora odnosno terena je neophodna ne bi li igrač odnosno ekipa uspešno pomerala protivnika sa ciljem da napravi prostor za napad. U drugu ruku, igrači moraju da brane prostor na terenu, tako što se postavljaju u najbolju poziciju da bi vratili loptu. Igrači moraju da uzmu u obriz svoje prednosti i mane, kao i protivničke, pre odabira i izvođenja tehničkih veština. Odluka jednog igrača mora uzimati u obzir i pozicije vlastitih i suparničkih igrača.
Kao što je navedeno, odbojka je specifičan sport po tome što je jedini timski sport u kategoriji sportova na mreži/zidu. Pošto su protivničke ekipe odvojene mrežom, ne postoji duel igra (ako se izuzme guranje u bloku). Pored ove karakteristike, zbog vrlo kratkog kontakta sa loptom, odbojku karakteriše veoma velika serijska povezanost tehničkih elemenata, odnosno faza igre (prijem-dizanje-smeč), tako da element koji je loše izveden uzročno deluje na elemente koji slede. Iz navedenih razloga (izostanak duel igre i serijska povezanost faza igre odnosno tehničkih elemenata) odbojkaška igra je vrlo taktički predviljiva u poređenju sa igrama iz kategorije osvajačkih igara. U poređenju sa osvajačkim igrama, kod odbojke taktička pripremljenost i donošenje odluka u igri imaju znatno manju ulogu. Naravno, to ne znači da ovaj faktor nije značajan (kod nekih pozicija u igri ima veću odnosno manju ulogu), već da je zbog predvidljivosti igre (prijem-dizanje-smeč) od daleko manjeg značaja nego tehnička pripremljenost (zbog kratkog kontakta sa loptom i serijskog karaktera faza igre), psihološke pripremljenosti i mentalne čvrstine (koji direktno utiču na kvalitet tehničkih elemenata), komunikacionih veština između članova ekipe, te dobro utvđene strategije igre odnosno plana igre na temelju analize vlastitih i protivničkij jakih i slabih strana (čemu za potvrdu imamo izuzetnu važnost statistike, odnosno notacijske analize igre, te postojanje specijalnog člana stručnog štaba – statističara).