Društvena reprodukcija

UVOD

Reprodukcija u užem smislu predstavlja stalno, neprekidno obnavljanje procesaproizvodnje koja je preduslov za opstanak i razvoj društva. U širem smislu, reprodukcija predstavlja višestrukost ekonomskih odnosa kao jedinstvo procesa proizvodnje, raspodele, razmene i potrošnje. Reprodukcija je širi pojam od proizvodnje. U savremenoj privredi, proces reprodukcije, se obavlja u robno novčanim delovima gde postoji tržište na koje se iznose svi proizvodi i na njemu se potvrđuje opravdanost proizvedenih proizvoda ili izvršenih usluga. Proces reprodukcije započinje prostojanjem određene količine novčanih sredstava a završava ostvarivanjem uvećane količine tih novčanih sredstava. Ta uvećana količina je rezultat plasmana proizvedenih proizvoda ili usluga na tržište.Proces proizvodnje koji se stalno obnavlja naziva se reprodukcija. Reprodukcija predstavlja osnovnu komponentu razvoja društva. Bez ulaganja nema reprodukcije, pa samim tim nema ni rezultata u reprodukciji. Ostvareni rezultati uslovljavaju ulaganja, i time se postiže veći stepen efikasnosti poslovanja.Pojam društvena reprodukcija je povezan sa pojmom potreba i direktno i njega proističe. Karakteristike ljudskih potreba se ogledaju u tome da su one stalne i da se iz godine u godinu povećavaju. U cilju zadovoljavanja tih potreba društvo je prisiljeno da neprekidno proizvodi materijalna dobra ili usluge kojim se te potrebe zadovoljavaju. Taj neprekidni, odnosno kontinuirani proces proizvodnje materijalnih dobara i usluga, naziva se reprodukcija.
Tom kontinuiranom procesu proizvodnje moguće je pristupiti sa dva stanovišta. Ako se reprodukcija, odnosno neprekidni proces proizvodnje, posmatra sa stanovišta pojedinačnog ekonomskog subjekta (preduzeće, porodica ili pojedini sektor), tada je predmet analize individualna reprodukcija. Ovaj je proces nešto jednostavniji jer je manji broj subjekata koji u njemu učestvuju i faktora koji na njega utiču. Ukoliko se reprodukcija posmatra sa stanovišta celog društva, onda je reč o društvenoj reprodukciji. Ovaj proces je složeniji jer u njemu učestvuje veliki broj subjekata pa se zbog toga i javlja veliki broj veza između njih, a zavisi i od mnogo većeg broja faktora. Prema tome, društvena reprodukcija je proces stalnog obnavljanja proizvodnje na nivou celog društva.
Ovde treba imati u vidu da je krajnji smisao proizvodnje potrošnja u kojoj se zadovoljavaju ljudske potrebe. Dakle, proizvod mora biti potrošen, a usluga iskorišćena. No, ljudi koji koriste usluge i troše proizvode obično nisu oni koji ih i proizvode, jer smisao proizvodnje dobara, posebno u savremenim uslovima, nije proizvodnja samo za sopstvene potrebe. Proizvodnja i potrošnja se, dakle, razlikuju i po mestu (mesto nastajanja proizvoda i njegovog trošenja nisu isti) i po subjektima (različita su lica koja proizvode i lica koja troše proizvod i uslugu) i po vremenu (vrijeme proizvodnje se ne poklapa sa vremenom potrošnje). To znači da se proizvodi moraju pojaviti u pravo vreme, na pravom mestu da bi bili dostupni onima kojima su neophodni. Taj problem se rešava razmenom u kojoj se na tržištu susreću različiti proizvodi i razmenjuju između različitih subjekata.
Prosta reprodukcija je ona reprodukcija koja se odvija stalno u nepromenjenom obimu.Prosta reprodukcija predstavlja održavanje proizvodnje na istom obimu, tj. u onom obimu koji je ostvaren do tog momenta. Proširena reprodukcija predstavlja takav oblik u kome se proizvodnja iz godine u godinu povećava tj. u svaki sledeći ciklus se ulaže više novčanih sredstava koja se koriste za nabavku elemenata reprodukcije, nego što je bilo uloženo u prethodni. Kod povećanja ulaganja bitno je da se vodi računa o srazmernom ulaganju u elemente reprodukcije. Umanjena reprodukcija je takav proces u kome se u svaki naredni ciklus reprodukcije ulaže manje novčanih sredstava u elemente reprodukcije nego što je uloženo u prethodnom. Ovakva vrsta reprodukcije nije cilj ni preduzeća a ni društva jer se tako umanjuje iznos materijalnih proizvedenih dobara.
Umanjena reprodukcija se može pojaviti i kao jedan od razloga za prestanak rada preduzeća, ukoliko preduzeće ne može duži vremenski period da obezbedi sredstva za prostu ili proširenu reprodukciju tj. obavlja umanjenu reprodukciju.