Elektronski platni promet i sistemi plaćanja

1. PLATNI PROMET
1.1. ISTORIJA RAZVOJA PLATNOG PROMETA
Nastankom društvene podele rada kod ljudi i razvitkom ljudske civilizacije počele su da se javljaju sve veće potrebe ljudi . U početku su ljudi bili ograničeni da koriste ono što proizvedu sopstvenim rukama i nije postojao višak proizvoda koji bi mogao biti zamenjen sa drugim plemenima. Došlo je do bitnog napretka pa su ljudi počeli da proizvode sve veći broj proizvoda i da ih uspešno razmenjuju. Tako je nastala robno-novčana razmena između fizičkih lica.
Pravna lica-preduzeća koja predstavljaju samostalne organizacije koje čine ljudi i sredstva za rad u cilju ostvarenja zadataka u okviru društvene podele rada. Međutim subjekti kao što su preduzeća ne bi mogla da opstanu na tržistu da koriste proizvode samo za svoje potrebe. Ona takođe razmenjuju svoje proizvode kako sa ostalim preduzećima tako i sa fizičkim licima. Kod njih je isto kao i kod fizičkih lica zastupljena robno-novčana razmena.
1.2. PLATNI PROMET
Platni promet predstavlja sva plaćanja koja se vrše u cilju izmirivanja dugovanja odnosno određenih potraživanja između fizičkih i pravnih lica.
Danas se izmirenje dugovanja odnosno naplata određenih potraživanja sve manje vrši predajom novca iz ruke u ruku. Tehnologija je napredovala pa su sada knjigovotsvene knjige i ručno unošenje podataka zamenjeni upotrebom kompijutera i programa koji olakšavaju transakcije elektronskim prenošenjem novca sa jednog žiro računa na drugi. Sve što je potrebno jeste da i jedna i druga strana imaju otvorene račune u banci. Želja ljudi da ne čekaju redove u banci i da svoje poslove obavljaju u kratkom vremenskom roku stvorila je ovaj način plaćanja koji se zove elektronski platni promet.
Platni promet se deli na :
• Domaći platni promet
• Međunarodni platni promet
1. Domaći platni promet obuhvata sva plaćanja koja se vrše između fizičkih i pravnih lica. Jedini uslov koji postoji da bi bilo reči o domaćem platnom prometu jeste da se i fizičko i pravno lice između kojih se vrši plaćanje nalaze na istom državnom području odnosno u istoj državi.
2. Međunarodni platni promet obuhvata sva plaćanja koja se vrše između fizičkih i pravnih lica, kao i kod domaćeg platnog prometa. Jedina razlika između domaćeg platnog prometa i međunarodnog je ta što se plaćanja u međunarodnom platnom prometu vrše između fizičkih i pravnih lica koja se nalaze na teritoriji različitih država.
2. ZAKON O ELEKTRONSKOM NAČINU OBAVLJANJA PLATNOG PROMETA

Guverner Narodne banke Srbije, Radovan Jelašić, propisao je odluku, odnosno Zakon o elektronskom načinu obavljanja platnog prometa.

1. Elektronski platni promet, u smislu ove odluke, obavlja se razmenom elektronskih poruka kroz informacione sisteme učesnika u transakciji plaćanja.
2. Elektronski prenos novčanih sredstava između klijenata u platnom prometu smatra se elektronskom platnom transakcijom.
3. Strukturu poruka između banaka I Narodne banke Srbije u elektronskom platnom prometu utvrđuje Narodna banka Srbije.
4. Elektronski nalog za plaćanje mora da sadrži elemente utvrđene odlukom kojom se uređuju oblik, sadržina I način korišćenja jedinstvenih instrumenata platnog prometa I uputstvom kojim se uredjuju format I namena poruka za razmenu podataka u obavljanju poslova platnog prometa, koje utvrđuje Narodna banka Srbije.
5. Elektronski nalog za plaćanje mora da sadrži I elemente za proveru autentičnosti I tačnosti tih naloga I autentičnosti njihovog podnosioca, propisane uputstvom iz tog stave.
6. Elektronska platna transakcija smatra se okončanom kad krajnji subject primi elektronsku poruku. Ako je propisano ili unapred dogovoreno I potvrđivanje prijema elektronske poruke. Elektronska poruka se smatra primljenom kada pošiljac primi potvrdu o njenom prijemu.
7. Validnom elektronskom porukom , u smislu ove odluke, smatra se svaka elektronska poruka propisanog formata koja je overena elektronskim potpisom I primljena u skladu s tom odlukom, za koju se utvrdi da sadrži podatke koji nisu menjani od trenutka slanja te poruke – ako je njen pošiljalac registrovani učesnik u elektronskom platnom prometu, odnosno ovlašćeno lice tog učesnika.
8. Učesnik u elektronskom platnom prometu obaveze preuzima na osnovu validne elektronske poruke , odnosno na osnovu na njene izmene ili opoziva.