Glavni pretres

Uvod
Glavni pretres je najvažnija faza kako stadijuma glavnog krivičnog postupka, tako i krivičnog postupka u celini. Važnost ove faze postupka ogleda se u tome što krivičnoprocesni subjekti imaju najveću mogućnost da realizuju svoj fond prava i dužnosti na glavnom pretresu. Ovo je naročito slučaj sa krivično procesnim strankama, koje mogu svestrano i kontradiktorno da raspravljaju o krivičnoj stvari. Takođe i realizacija svih krivičnoprocesnih načela dolazi najviše do izražaja na glavnom pretresu. Važnost glavnog pretresa ogleda se i u tome što se sudske odluke, posebno presude, mogu zasnivati samo na činjenicama, koje su utvrđene dokazima izvedenim na glavnom pretresu.

Glavni pretres
Glavni pretres, kao faza glavnog krivičnog postupka, odvija se isključivo pred krivičnim sudom, odnosno pred posebnim mešovitim većem sastavljenim od sudije kao predsednika veća i sudija porotnika kao članova veća. Prema tome, ovom fazom postupka rukovodi isključivopredsednik sudećeg veća i veće, koje izvodi i sve krivičnoprocesne radnje. Kao što je rečeno, glavni pretres je javan, što znači da glavnom pretresu mogu prisustvovati sva zainteresovana punoletna lica, koja nesmeju nositi oružje ili opasno oruđe izuzimajući tom prilikom čuvare okrivljenog. Izuzetno, sudeće veće, može u svako doba, od otvaranja pa do završetka glavnog pretresa, po službenoj dužnosti ili na predlog stranaka, isključiti javnost sa glavnog pretresa ili njegovog dela ako postoje razlozi koji su taksativno predviđeni u zakonu. Tako je predviđeno da se opšta javnost može isključiti tokom jednog dela ili celog glavnog pretresa ako je to potrebno radi čuvanja tajne, čuvanja javnog reda, zaštite morala i interesa maloletnika, zaštite ličnog ili porodičnog, okrivljenog ili oštećenog.
U rukovođenju glavnim pretresom predsednik veća obavlja raznovrsnu, zakonom predviđenu delatnost. Tako je predsednik veća dužan da utvrdi da li je sudeće veće sastavljeno po zakonu i da li postoje razlozi zbog kojih se članovi veća i zapisničar moraju izuzeti. Predsednik veća mora da se stara o zakonitom i pravilnom odvijanju glavnog pretresa, kao i o očuvanju dostojanstva suda. Rukovođenje predsednika veća ogleda se i u tome, što je ovlašćen da saslušava okrivljenog, da saslušava svedoke i veštake, da daje reč članovima veća, strankama, oštećenom i njihovim zakonskim zastupnicima i punomoćnicima i braniocima. Jednom rečju, predsednik veća je dužan da se u toku glavnog pretresa stara o svestranom pretresanju krivične stvari i o pronalaženju istine i da otklanja sve ono što odugovlači postupak i ne služi razjašnjenju stvari. U izvrašavanju ovih zadataka predsednik veća je ovlašćen da donosi i odluke o predlozima stranaka, ako o njima ne odlučuje veće.

Tok glavnog pretresa
Tok glavnog pretresa regulisan je zakonom, tj. glavni pretres se odvija onim redosledom kako je predviđeno zakonikom o krivičnom postupku, s tim što je dato pravo sudećem veću da može odstupiti od predviđenog toka glavnog pretresa. Ovo odstupanje od zakonikom predviđenog toka glavnog pretresa, veće može primenjivati ako postoje posebne okolnosti, odnosno više krivičnih dela i ako je dokazni materijal obiman.
Redovan tok glavnog pretresa obuhvata više relativno samostalnih delatnosti koje jedna drugu slede, a one su: otvaranje glavnog pretresa, početak glavnog pretresa, saslušanje optuženog, dokazni postupak i završna reč stranaka, oštećenog i branioca.