Krivicno pravo – neuracunljivost

1.  UVOD

Nema krivice, a time ni krivičnog dela ukoliko je u konkretnom slučaju, pridejstvu određenih okolnosti, isključeno svesno i voljno postupanje učinioca krivičnogdjela. Subjektivni osnovi isključenja krivičnog dela su:

1) Neuračunljivost
2) Sila i pretnja
3) Stvarna zabluda i
4) Pravna zabluda

Osnovni element krivice predstavlja uračunljivost čije postojanje se kodučinioca krivičnog djela uvek pretpostavlja. Zato se u Zakoniku ne određuje pojam
uračunljivosti već pojam neuračunljivosti, pri čijem postojanju ne postoji krivično delo. Iz teorije krivičnog prava, razmatrajući pojam krivičnog djela, učimo da nema krivičnog dela bez subjektivnog dela krivice. Teorija krivičnog prava, ipak nije u stanju da adekvatno objasni pravnim laicima kako da nazovemo postupke one osobe koja se sa stanovišta zakona ne smatra krivom, jer u trenutku izvršenja dela nije bila uračunljiva. Sa stanovišt krivičnog prava lica sa mentalnim poremećajima izazivaju najčešće interesovanje kao mogući učinioci krivičnih dela. Svaka vest o izvršenju nekog svirepog, podmuklog ili masovnog ubistva izaziva slične reakcije javnosti: radoznalaost, zgražanje saosećanje sa porodicom žrtve. Često ćemo i kada ne znamo ko je učinio krivično delo svi da prokementarišemo da je to mogao da uradi samo neki ludak. Predrasude javnosti su uglavnom, da teška krivična dela sa elementima naselja čine duševno poremećene osobe. Niko ne može da opovrgne da oni čine krivična djela , medjutim samo 4% od ukupnog broja duševnih bolesnika je registrovano kako izvršioci nekog  krivičnog dela. Laičko posmatranje opasnosti duševno bolesnih osoba često je mnogo gore nego što to stvarno jeste, zbog toga su opasne zablude, predrasude ili na osnovu toga  zasnovane procene.

 
2. POJAM NEURAČUNLJIVOSTI

Nije uračunljiva ona osoba koja je u vrijeme učinjenog krivičnog dela nije mogla shvatiti značaj svoga dela ili nije mogla upravljati svojim postipcima zbog trajne ili privremene duševne bolesti, privremene duševne poremecenosti ili zaostalogduševnog razvoja.
Neuračunljivost je osnov isključenja odgovornosti.Učinilac koji je učinio krivično delo u stanju neuračunljivosti ne može biti smatran krivim,odnosno neuračunljivost isključuje krivicu kao obavezan element krivičnog dela. Neuračunljivost je odredjeno psihičko stanje učinioca u momentu izvršenja krivičnog dela,čiji su uzroci biološkog i psihološkog karaktera. Uračunljivost predstavlja skup intelektualnih i voljnih elemenata koji čine čoveka sposobnim da misli, rasuđuje i odlučuje o svojim postupcima i da njima upravlja. Iz ovoga prozilazi da se uračunljivost sastoji iz dve grupe sposobnosti: intelektualne i voljne. Svaki punoletan učinilac krivičnog dela je duševno normalan, pa iz toga proizilazi da je i uračunljiv. To znači da se u krivičnom postupku svakog učinioca neće utvrđivati uračunljivost, vec samo kod onog učinioca u čiju se normalnost posumnja na bazi njegovog ponašanja. Iz ovoga proizilazi da se ne utvrđuje uračunljivost, već neuračunljivost. Učinilac koji je krivično delo učinio u stanju neuračunljivosti ne može biti smatran krivim, odnosno neuračunljivost isključuje krivicu kao obavezan elemenat krivičnog dela.