Međunarodni sud pravde

Uvod

Tema koju ćemo obrađivati za ovaj seminarsi rad iz predmet Međunarodo javno pravo jeste „Međunarodni sud pravde“. U ovom seminarskom radu nastojat ćemo objasniti značaj Međunarodnog suda pravde, zatim nadležnosti Međunarodnog suda pravde kao i postupke koji se odvijaju pred Međunarodnim sudom pravde. U samom uvodnom dijelu nastojat ćemo reći nešto o samom nastanku „ Međunarodnog suda pravde“ i njegovom radu.
Međunarodni sud pravde (obično nazivan Svjetski sud ili MSP; engleski: International Court of Justice; francuski:Cour internationale de justice) je glavni sudski organ Ujedinjenih nacija. Sjedište suda je u Palati mira u Hagu, Holandija. Osnovan je 1945. godine prema odredbama Povelje Ujedinjenih nacija, a počeo je sa radom 1946. kao naslednik Stalnog suda za međunarodno pravo. Statut Međunarodnog suda pravde, sličan statutu njegovog predhodnika, je glavni konstitutivni dokument koji ustanovljava i reguliše rad Suda. MSP ne treba mješati sa Međunarodnim krivičnim sudom, koji takođe potencijalno ima „globalnu“ nadležnost. Engleski i francuski su dva zvanična jezika suda.
Rad Suda karakteriše širok opseg sudskih aktivnosti. Glavna funkcija je rješavanje pravnih sporova podnijetih od strane država i davanje pravnih savjeta podnijetih od strane ovlaštenih međunarodnih organa i agencija. Brojparnica pred MSP-om je bio relativno mali, ali od 1980ih je očito jačala volja da se koristi Sud, naročito međuzemljama u razvoju, iako su se Sjedinjene Države povukle od prisilnog sudstva 1986., što znači da priznaju nadležnost suda od slučaja do slučaja.
1.Međunarodni sud pravde

Međunarodni sud pravdje je glavni sudski i jedan od šest najvažnijih organa Ujedinjenih nacija. Međunarodni sud pravde djeluje u skladu sa Statutom koji je zasnovan na Statutu Stalnog suda međunarodne pravde i sastavni je dio Povelje UN. Od 1946. godine, kada je zamjenio Stalni sud međunarodne pravde osnovan pod pokroviteljstvom Društva naroda, Međunarodni sud pravde deluje kao nezavisno sudsko tjelo u čiju nadležnost spada rešavanje sporova između država i davanje savjetodavnih mišljenja o pravnim pitanjima.
Njegovo osnivanje predstavlja vrhunac dugog razvoja mirnog rešavanja sporova, tako da je danas sudsko rešavanje sporova široko prihvaćen i utemeljen način mirnog rešavanja sporova.

Prve ideje o stvaranju jednog međunarodnog suda koji bi bio nadležan ne samo za rešavanje sporova između država, već i za davanje savjetodavnih mišljenja javile su se u periodu nakon usvajanja Haške konvencije o mirnom rešavanju međunarodnih sporova od 1899., odnosno 1907. godine i ustanovljavanja Stalnog arbitražnog suda 1900. godine, a do osnivanja jednog takvog suda je došlo posle Prvog svetskog rata, kada je ustanovljen Stalni sud međunarodne pravde, prvi svjetski sud u povjesti.

Pošto je Paktom Društva naroda bilo predviđeno osnivanje Stalnog suda međunarodne pravde, Savjet Društva naroda je 1920. godine obrazovao Savjetodavni komitet pravnika koji je imao za cilj da sačini plan konstituisanja Stalnog suda međunarodne pravde. Plan konstituisanja je iste godine bio podnijet na odobrenje Prvoj skupštini Društva naroda, da bi u rujnu 1921. godine na snagu stupio Statut Stalnog suda međunarodne pravde.

Značaj Stalnog suda međunarodne pravde se ogleda u tome što je dao veliki doprinos razvoju međunarodnog prava, a ono što je najznačajnije jeste da je Stalni sud učvrstio svijest o mogućnosti i potrebi jednog stalnog međunarodnog sudskog organa kao dijela političke organizacije međunarodne zajednice.
Izbijanje Drugog svjetskog rata je ozbiljno uticalo na rad Stalnog suda međunarodne pravde koji već nekoliko godina nije bio korišten u onoj mjeri u kojoj se to očekivalo. Nakon poslednje sjednice, održane 4. prosinca 1939. godine, Stalni sud međunarodne pravde zapravo nije postupao ni u jednom sporu niti su održani izbori za sudije Suda. Sud se 1940. godine premjestio u Ženevu, a u sjedištu Suda u Hagu je ostao samo jedan sudija, zajedno sa nekoliko službenika njemačke nacionalnosti.

U ovakvim okolnostima postavilo se pitanje dalje sudbine Stalnog suda međunarodne pravde, jer je posle napuštanja ideje da se proširi nadležnost Stalnog suda postalo jasno da posle rata treba stvoriti novi sud koji bi bio zasnovan na Statutu Stalnog suda međunarodne pravde. Istovremeno, predloženo je da novi sud zadrži nadležnost za davanje savjetodavnih mišljenja, da prihvatanje nadležnosti suda ne bude obavezno i da sud ne postupa u sporovima koji su u suštini politički. Ovi prijedlozi su učvrstili ideju, koja se u međuvremenu pojavila, o osnivanju univerzalne političke organizacije koja bi u svojoj strukturi imala i međunarodni sud pravde. Tako je došlo do održavanja Osnivačke konferencije Ujedinjenih nacija u San Francisku 1945. godine koja je usvojila Povelju UN i Statut Međunarodnog suda pravde. Na Konferenciji je odlučeno da se osnuje potpuno novi sud koji bi bio jedan od glavnih organa UN, zajedno sa Generalnom skupštinom, Savjetom bezbjednosti, Ekonomskim i socijalnim savjetom, Starateljskim savjetom i Sekretarijatom UN.

Prilikom odlučivanja o osnivanju novog suda Konferencija u San Francisku se rukovodila sledećim razlozima:
• pošto je zamišljeno da sud bude glavni sudski organ UN, bilo je nepodesno da tu funkciju ostvari Stalni sud međunarodne pravde koji je sve do tada bio povezan sa Društvom naroda;
• stvaranje novog suda je bilo u skladu sa Poveljom UN kojom je predviđeno
da su sve članice UN ipso facto i stranke Statuta Međunarodnog suda pravde;
• nekoliko država koje su bile potpisnice Statuta Stalnog suda
međunarodne pravde nisu učestvovale na Konferenciji u San Francisku, i obrnuto, nekoliko država koje su učestvovale na Konferenciji nisu bile potpisnice Statuta;
• postojalo je uvjerenje da je Stalni sud međunarodne pravde bio dio jednog
starog poretka u kome su evropske zemlje imale političku i pravnu dominaciju
u međunarodnoj zajednici, i da bi stvaranje novog suda omogućilo državama
van Evrope da ostvaruju svoju sve uticajniju ulogu.