Ekspertni sistemi

UVOD
Pojmovi ”informacija” i ”sistem”, su dva veoma važna pojma u današnjici, kojeg još označavaju pojmovi kao što je postindustrijsko društvo, ili informatičko društvo, ili u najnovije vrijeme – društvo znanja. U takvom društvu stvaranje, širenje, upotreba i manipulisanje informacijama je veoma značajna ekonomska, politička i kulturna aktivnost.

Sticanje međunarodne konkurentske prednosti kroz korišćenje informacione tehnologije na kreativan i produktivan način, jeste njegov sami cilj, na isti način kao što su ciljevi industrijskih društava bili proizvodnja, trgovina i specijalizacija kroz podjelu rada.

Veće oslanjanje na intelektualne sposobnosti nego na fizičke inpute i prirodne resurse je ključna komponenta društva znanja. Danas, snaga društva se mjeri i odgovara znanju kojim ono raspolaže. Odatle se i javlja sve veća potreba za stručnim i specijalističkim znanjima. Pojavom računara omogućen je razvoj umjetnih sistema koji su u stanju prikupljati znanje i donositi zaključke i odluke slično ljudima.

Ovaj je rad posvećen tim sistemima, kao dijelu računarske znanosti koju nazivamo vještačka inteligencija, te njihovom mjestu unutar šireg akademskog područija kojeg nazivamo informacioni sistem. Temeljna radna hipoteza vještačke inteligencije je da se inteligentno ponašanje može precizno opisati simboličkim podacima i njihovom manipulacijom, te da se može modelirati računarskim sposobnostima obrade simbola.

U ovom radu predstavljene su neka osnovna svojstva tih sistema, njihove glavne komponente, način njihove izgradnje, kao i neke prednosti i nedostatke njihove upotrebe.

 
1.0.    POJAM EKSPERTNIH SISTEMA
U praksi se često javlja potreba za nizom specifičnih znanja danih u cjelini, brzo sigurno i povezano. Drugim riječima, želi se da u problematičnim situacijama i kod donošenja složenih odluka pomogne dobar stručnjak, vrhunski specijalista ili, kako se drugačije kaže, ekspert. Pomoć eksperta je dobro došla u složenim situacijama bilo koje oblasti ljudskog rada: medicini, pravu, građevinarstvu, industriji, marketingu, itd.

Osnovna svojstva eksperta su da:

•    primjeni, na optimalni način, svoja znanja u rješavanju problema. Pri tome se podrazumjeva uzimanje u obzir činjenica i predviđanje relevantnih posljedica;
•    objasni i obrazloži svoje odluke i prijedloge;
•    komunicira sa drugim ekspertima i proširuje svoja znanja, prestruktuira i reorganizuje shvatanja i znanja;
•    formira i napušta određene zaključke, što dokazuje da je pronikao u suštinu određenih pojava i našao nove zakonitosti koje među njima vladaju;
•    određuje najbrži način dolaska do rješenja i njegove praktične primjene;
•    u specifičnim situacijama intuitivno (heuristički), na osnovu svih dosadašnjih iskustava i događaja ocjeni gdje se nalazi rješenje problema.

Imati pored sebe eksperta nije ni najmanje jednostavno, eksperata nema previše, nisu na raspolaganju u svakom trenutku i nisu ni jeftini. Osim toga ni jedan ekspert ne može da posjeduje sva znanja.
Današnji stepen razvoja moderne informatičke nauke sve više omogućava da se stalno može raspolagati ekspertnim uslugama. Pri tome se misli na ekspertne sisteme (ES). Pod ES se podrazumjeva takva vrsta programske podrške ili softvera na računaru, koja u većoj ili manjoj mjeri zamjenjuje čovjeka – eksperta. ES je u stanju da, na osnovu unesenih podataka i ugrađenih logičkih algoritama (pravila zaključivanja) i tako nastale baze znanja, efikasno pomogne korisniku u rješavanju specifične problematike.
Pored pojma ekspertni sistem koriste se i sledeći pojmovi: sistem zasnovan na znanju, inteligentni informacioni sistem, inteligentni sistem zasnovan na znanju i sistem znanja. Ekspertnost se definiše kao znanje, razumjevanje i vještina rješavanja problema u određenoj oblasti.
Najpotpuniju definiciju ekspertnih sistema dalo je Britansko društvo za računare koja glasi: „Pod ekspertnim sistemima podrazumjeva se realizacija računarski bazirane vještine nekog eksperta čija je osnova u znanju i u takvom obliku da sistem može da ponudi inteligentan savjet ili da preuzme inteligentnu odluku o funkciji koja je u postupku. Ekspertni sistem posjeduje i karakteristiku da  na zahtjevfikuje svoju liniju rezonovanja, tako da direktno obavještava korisnika koji postavlja pitanje“.
Sistemski posmatrano pod ekspertnim sistemom podrazumjeva se podsistem područja vještačke intelegencije. Područje izgradnje ekspertnih sistema poznato je još kao naučni inžinjering (engl. „Knowledge Engineering“).