Intelektualna svojina

1. Šta obuhvata intelektualna svojina ?
Intelektualna svojina se deli u dve kategorije:
• industrijska svojina, koja podrazumeva pronalaske (patente), zigove, industrijski dizajn, geografske oznake i oznake porekla, topografiju integrisanih kola
• autorsko pravo i srodna prava koje obuhvata dela knjizevnosti,nauke i umetnosti.
*Patent
Patent je pronalazak koji predstavlja novo tehničko rešenje određenog problema, koje ima inventivni nivo i koje je primenljivo. Patent važi samo na području države u kojoj je registrovan, međutim objavom prijave u službenom glasniku izum ulazi u poznato stanje tehnike, pa ga eventualni plagijator ne može više štititi na svoje ime ni u državama u kojima stvarni vlasnik nije tražio zaštitu, tj. ne može ostvariti monopol.
*Licenca za razliku od patenta koji definiše samo principe funkcionisanja izuma, pa pravilu uključuje i konstruktivnu radioničku i prateću dokumentaciju neophodnu za pokretanje proizvodnje i stavljanja objekta u pogon. Ugovor uvek zabranjuje primaocu licence samostalno raspolaganje primljenom dokumentacijom, a naročito davanje dokumentacije trećim strankama bez odobrenja davaoca licence.
*Žig
Žig je pravo kojim se štiti znak koji u prometu služi za razlikovanje robe jednog fizičkog ili pravnog lica od iste ili slične robe drugog fizičkog ili pravnog lica. Žigom se takođe označavaju i usluge sa ciljem da se učine prepoznatljivim, u odnosu na iste ili slične usluge drugih privrednih subjekata.
*Model, Modelom se štiti novi spoljni oblik nekog industrijskog ili zanatskog proizvoda, ili njegovog dela. On predstavlja trodimenzionalno delo
*Uzorak
Uzorkom se štiti nova slika ili crtež koji može da se prenese na neki industrijski ili zanatski proizvod. Uzorak predstavlja dvodimenzionalno delo.
*Geografska oznaka porekla
Geografska oznaka porekla je pravo kojim se obeležavaju i štite proizvodi koji se proizvode na određenom geografskom području. Oznaka porekla je geografski naziv zemlje, regiona ili mesta kojim se označava proizvod koji iz njih potiče i čiji su kvalitet i posebna svojstva isključivo ili pretežno uslovljeni geografskom sredinom. Proizvodnja, prerada ili dorada takvih proizvoda odvijaju se na određenom ograničenom području.
*Topografija integrisanih kola
Topografija je na bilo koji način prikazan trodimenzionalni raspored elemenata, od kojih je najmanje jedan aktivan i međuveza u integrisanom kolu. Integrisano kolo jeste gotov proizvod ili međuproizvod u kome se ostvaruje određena elektronska funkcija i u kome su elementi, od kojih je najmanje jedan aktivan, i međuveze integralno formirani u komadu materijala ili na njemu.
*Autorsko pravo
Autorsko delo je duhovna, naučna, umetnička, stručna tvorevina ili intelektualna kreacija autora čije su osnovne pretpostavke originalnost ili inventivnost. Autorsko pravo obuhvata prava stvaraoca književnih, naučnih i umetničkih dela i dela iz drugih oblasti stvaralaštva.

2. Organizacija intelektualne svojine u svetu ?
U drugoj polovini XX veka dolazi do ekspanzije organizacija intelektualne svojine na globalnom svetskom nivou.Pri UN deluje Svetska organizacija za intelektualnu svojinu WIPO koja danas ima 183 zemlje članice i čije su glavne aktivnosti uspostavljanje međunarodnih normi i standarda na polju u oblasti intelektualne svojine. Svaka međunarodno priznata zemlja mnogobrojne funkcije intelektualne svojine koordinira, u principu, preko nacionalnog zavoda kome zakonima definiše delatnost. Pored WIPO-a i nacionalnih organizacija za intelektualnu svojinu postoji dosta regionalnih organizacija (RIPO) kao što su, na primer, (EPO), (EAPO), ili Trilaterala koju čine EPO, USPTO i JPO). članstvo se u takvim organizacijama ostvaruje dobrovoljnim uključivanjem uz ispunjenje određenih uslova i prihvatanjem međunarodnih sporazuma. Za našu zemlju najznačajnije su Svetska organizacija za intelektualnu svojinu – WIPO i Evropska patentna organizacija – EPO. Podrazumeva se da je tu i domaća institucija – Zavod za intelektualnu svojinu Srbije u čijoj je nadležnosti nacionalna strategija intelektualne svojine.
3. Osvajanje novog proizvoda ?
Nov proizvod za jedno preduzeće može da bude poznat proizvod sa svetskog tržišta koje to preduzeće u svojim razvojnim aktivnostima procenjuje kao atraktivno da uvrsti u svoj proizvodni program. Način dolaska do prava proizvodnje i tehničkog rešenja može biti različit, i to:
 kupovinom prava od pravnog posednika rešenja (bilo da je to pojedinac, drugo preduzeće ili neko treće pravno lice);
 kooperacionim odnosima sa sopstvenikom rešenja i tehničke dokumentacije;
 preuzimanjem rešenja koje nije više pod zaštitom, već je slobodno za proizvodnju od strane bilo kojeg zainteresovanog preduzeća ili dr.;
 korišćenjem rešenja koje ne podleže zaštiti autorskih ili nekih drugih industrijskih prava ili sl.
Takav proizvod se osvaja, uz sve prethodne analize mogućnosti obezbeđenja materijala, tehnološke osposobljenosti, zahteva tržišta i dr. – uz primenu većeg ili manjeg stepena stručnog i materijalnog (naravno i vremenskog) angažovanja. Najjednostavniji put – i najmanje naporan način osvajanja (uz manje kreativnog napora) tehnički poznatog proizvoda u nekom preduzeću – je nabavka dokumentacije od nekog ko je poseduje (proizvođač ili dr.). Teži put predstavlja osvajanje novog proizvoda tako što preduzeće prethodno nabavi takav proizvod na tržištu, nakon čega stručnjaci preduzeća analiziraju postojeće rešenje i vrše odgovarajuće “presnimavanje” (izrađuju tehničku dokumentaciju merenjem svih elemenata i odgovarajućim ispitivanjem