Rimsko pravo – Period republike u istoriji Rima

Uvod

Republika (od lat. res publica –  javna stvar), uz monarhiju je drugi osnovni oblik vladavine.
U republici celi narod ili jedan njegov deo ostvaruje suverenitet direktno ili preko svojih izabranih predstavnika. Prema tome republike mogu biti demokratske i aristokratske. Na čelu republike je predsjednik izabran na određeno vrijeme (u pravilu se bira na 4, 5 ili 7 godina) , u nekim slučajevima doživotno, ali bez prava na nasledstvo. Pojedine republikanske norme nastale su u Rimu, a prva demokratska republika (politeja) bila je Atina. Nakon pada Rimske Republike monarhija je dominantno državno uređenje, sve do 18. veka kad republike postaju SAD i Francuska.
Danas postoje 153 republike.

Četiri perioda rimske istorije

Država koju su stvorili Rimljani bila je po mnogo čemu jedinstvena i značajna država starog veka. Nastala je na prostoru jednog grada, na etničkoj i kulturnoj osnovi – latinskoj – koja je bila jedva nešto šira. Rim je od početka primao različite kulturne uticaje i stekao sposobnost prilagođavanja. Istovremeno, rimski mentalitet je obeležen izrazitim konzervativizmom koji je bio u najvećoj meri posledica agrarne osnove rimskog društva. U istorijskoj nauci već je dugo uobičajeno da se rimska istorija deli na četiri perioda čije vremenske okvire određuju promene u političkoj sceni rimske države. Promene kojima se daje jednak značaj sada, Rimljanima nisu bile istovrsne – njima je proterivanje kraljeva bilo velika revolucija, Avgustov principat samo manja nužna korekcija, a prelazak u dominat je prošao potpuno nezapaženo.

•    Najstariji period predstavlja doba epskih legendi. Za njega je osnovna odlika kraljevstvo, ali je važnije da je to period prerastanja rodovsko-plemenske zajednice u državu.
•    Republika je epoha u kojoj se, kroz društvene sukobe i kompromise gradi sistem ustanova i tradicija koje čine “rimski ustav”, neprekidni rast rimske moći i ovladavanje prostorom Sredozemlja.
•    Principat je vreme “tranzicije”, monarhije sa likom republike, u toku kojeg tradicionalne vrednosti postepeno blede u velikoj mešavini naroda i kultura.
•    Dominat je period borbe za opstanak ne samo države nego i civilizacije, u kojoj je ostalo malo šta izvorno rimsko; poslednja odbrana carstva je orijentalna apsolutna monarhija.