Uticaj niskih temperatura na biljke

REZIME

Velike površine kontinenta na Zemlji se odlikuju niskim temperaturama; čak na oko 42% površine Zemlje srednja godišnja minimalna temperatura je ispod -20ºC. Najniža temperatura vazduha na Zemlji, od oko -90ºC izmerena je na Antartiku. Za prilagođavanje biljaka hladnim uslovima staništa od velikog značaja su: brzina promene temperature tokom njihovog životnog ciklusa, vreme nastupanja niskih temperature, kao i način pojavljivanja mrazeva. Izuzetno važnu, zaštitnu ulogu u smanjenju i sprečavanju zimske transpiracije listova i izdanaka ima snežan pokrivač koji ublažava ili poništava negativno, isušujuće dejstvo zimskih vetrova. Prema otpornosti na mraz poljoprivredne kulture podeljene su u pet ekoloških grupa:
• najotpornije;
• otporne;
• srednje otporne;
• slabo otporne i
• neotporne.

Ključne reči: biljke, mraz, adaptacija, uticaj, temperatura.

 
1. UVOD

U umerenim i hladnim klimatskim oblastima negativan energetski, odnosno toplotni balans postaje sve izraženiji od toplog, letnjeg, ka hladnom, zimskom periodu godine, zbog sve manje upadnog ugla Sunčevih zraka i slabijeg priliva energije zračenja, kao i produženog trajanja noći kao perioda u kojem preovladava toplotno izračivanje. Zahlađivanje postaje sve izrazitije na sve većim geografskim širinama, pri čemu se akumuliranje hladne vazdušne mase iz polarnih oblasti prenose u oblasti manjih geografskih širina opštom atmosferskom cirkulacijom. Pristizanjem hladnog vazduha iz polarnih oblasti dolazi do periodičnih (zimskih), kao i epizodnih (slučajnih) prolećnih i letnjih mrazeva u umerenoj i hladnoj zoni, kao i niskih temperatura (ali ne o onih koji izazivaju smrzavanje vode) u suptropskim i tropskim oblastima.
Velike površine kontinenta na Zemlji se odlikuju niskim temperaturama; čak na oko 42% površine Zemlje srednja godišnja minimalna temperatura je ispod -20ºC. Najniža temperatura vazduha na Zemlji, od oko -90ºC izmerena je na Antartiku. U nizijskim oblastima u istočnom Sibiru konstatovane su minimalne temperatura vazduha od -66ºC do -68ºC.

Zahtevi biljaka za temperaturom
Rasprostranjenost biljnih vrsta na Zemlji uslovljena je otpornošću i zahtevima prema temperaturi stvorenim tokom filogeneze,pa se sve biljke dele na:
-termofilne
-mezofilne
-psihrofilne

Svaka biljka poseduje temperaturni opseg koji je optimalan za procese rastenja i razvića. Ispod ili iznad optimalnog temperaturnog opsega, u zavisnosti od tipa i biljne vrste, dolazi do poremećaja fizioloških procesa koji remete njihov rast i razviće.