Međusobni uticaji države i prava – Odnos između države i prava, načelo hijerarhije u državi i pravu

1. UVOD

U ovom seminarskom radu daje se kratak osvrt na međusobne uticaje države i prava/odnos između države i prava, kao i načelo hijerarhije u državi i pravu.

Pravo je društvena nauka koja obuhvata ne samo pravo u užem smislu riječi, nego obuhvata i državu. Pravo i država su tijesno povezane i neodvojive društvene pojave.

Pravo predstavlja skup pravila i ponašanja. Pravo u objektivnom smislu je skup pravnih normi koje su hijerarhijski ustrojene (niže norme moraju biti usaglašene sa višim, a više norme sadržane su u ustavu i zakonima) koje sankcioniše država radi ostvarivanja svoje funkcije određene preovlađujućim društvenim i pravnim interesima i vrijednostima. Sociološki posmatrano, pravo predstavlja jedan od sistema pravila ponašanja ljudi u društvu u kome postoji država.

Pravna država u formalnom smislu je država u kojoj su svi jednako obavezani pravom, te se kaže da postoji vladavina prava. Zakonitost i vladavina prava zahtjevaju od države njeno normalno funkcionisanje.

Država je jedan naročit oblik društvenog života koji ima svoje porjeklo, ulogu, funkciju, organizaciju i vrlo složen pravni status. Danas moderna država teži idealu pravne države.

U širem značenju država je posebnim sistemom pravila (pravom) uređena društvena organizacija sa monopolom fizičke prinude koja određeno stanovništvo na određenom teritoriju drži pod suverenom vlašću, sa ciljem da u datom društvu održi postojeći način proizvodnje i političkih odnosa koji su u interesu vladajuće klase.

U užem smislu pod pojmom države se podrazumjeva državna organizacija ili državni aparat. Državna organizacija je hijerarhijski ustrojen i pravom organizovan sistem organa koji raspolaže monopolom za fizičku prinudu i moći stvaranja pravila ponašanja. Država je jedna od društvenih organizacija, koja ne postoji iznad društva, nego predstavlja njegov sastavni dio.
Država je pravna organizacija po tome što:
• ona stvara pravo i što ga primjenjuje, odnosno obezbjeđuje izvršenje prava putem svojih sankcija;
• je organizovana pomoću pravnih normi;
• je ova njena djelatnost određena pravom.

2. MEĐUSOBNI UTICAJI (ODNOSI) DRŽAVE I PRAVA

Država i pravo su zasebne, pojedinačne kategorije. Prema nekim mišljenjima koja preovladavaju u pravnoj teoriji, pravo je nastalo prije države. Nakon njihovog zajedničkog djelovanja od nastanka civilizacije do danas, oni su nerazdvojni i međusobno se isprepliću. Država i pravo predstavljaju tijesno povezane pojave čije je porijeklo prvenstveno društveno, jer oni upravo iz društva kao prirodnog okruženja „izvlače“ svoja suštinska zajednička obilježja, uspostavljaju međusobne veze i utiču jedno na drugo kao zasebne i relativno nezavisne pojave. Država je organizacija koja je predodređena da utiče na pravo, i obrnuto, pravo je predodređeno da utiče na državu. Stepen povezanosti države i prava nije isti u normalnim i vandrednim okolnostima. Dok se u stabilnim okolnostima i vremenima država i pravo uporedo razvijaju i kontinuirano mijenjaju, u nestabilnim okolnostima to nije slučaj. U normalnim i stabilnim društvima uticaj države na pravo i prava na državu je ravnomijeran. Ipak, ta ravnomjernost ili jednakost prava i države nikad nisu savršeni, što povratno podstiče njihov evolutivan razvoj.

Stajališta o odnosu države i prava dijele se na više vrsta :
a) Međusobna nezavisnost instituta države i prava,
b) Dominantna uloga države nad pravom,
c) Dominantna uloga prava nad državom,
d) Međusobna povezanost i jedinstvenost države i prava,