Poreski sistem

Poreski sistem

1.    Uvod

Poreski sistem je skup poreskih propisa, instituta i normi, vezanih u jedinstven mehanizam a u svrhu ostvarenja odredjene poreske politike. U poreski sistem je ukljucen veliki broj poreskih oblika koji se u svakom sistemu razlikuju. Ovaj sistem predstavlja skup instituta i instrumenata koji stoje na raspolaganju poreskoj vlasti za ostvarivanje odredjenih fiskalnih, ekonomskih, socijalnih i politickih ciljeva u okviru ekonomskog sistema.

Poreski sistem jedne zemlje čini ukupnost svih oblika poreza, odnosno javnih prihoda. U savremenim privrednim sistemima javni prihodi imaju značajnu fiskalnu, ekonomsku i socijalnu ulogu, i javljaju se u veoma razlicitim oblicima kao što su: porezi, doprinosi, takse, naknade i sl. Javni prihodi služe za podmirivanje troškova koji imaju opšti karakter. Struktura javnih prihoda, s obzirom na učešće pojedinih kategorija prihoda u ukupnim javnim prihodima, znatno se razlikuje od zemlje do zemlje. Na tu strukturu utiče znatan broj faktora, u prvom redu ekonomsko-socijalnog karaktera.

Porezi kao deo javnih prihoda predstavljaju najznačajniji instrument prikupljanja prihoda u državnoj ekonomiji i doživljavaju razvoj tek u kapitalizmu. Porez predstavlja najznačajniji oblik javnih prihoda u savremenim državama. On predstavlja instrument javnih prihoda kojim država, uključujući i niže političko-teritorijalne zajednice, od subjekata pod svojom poreskom vlašću prinudno uzima novčana sredstva, bez neposredne protivusluge, u svrhu pokrivanja svojih finansijskih potreba i postizanja drugih, prvenstveno ekonomskih i socijalnih ciljeva.

Opšte karakteristike poreza su da u njegovoj osnovi leži prinuda, da porez predstavlja davanje bez direktne proivnaknade; to je takav prihod kod kojeg nije unapred utvrđena svrha za koju će se upotrebiti i naplaćuje se isključivo u novcu (samo izuzetno u naturi).

Bez obzira što je reč o sistemu i što bi odnos između elemenata poreskog sistema trebalo da bude skladan, u praksi uglavnom nije tako; oporezivanje se razlikuje od jedne do druge države zbog primene različitih poreskih instrumenata.Poreski propisi se razlikuju kako u pogledu ciljeva, tako i u načinu zahvatanja  ekonomske snage obveznika. finansijskih potreba i postizanja drugih, prvenstveno ekonomskih i socijalnih ciljeva. Opšte karakteristike poreza su da u njegovoj osnovi leži prinuda, da porez predstavlja davanje bez direktne proivnaknade; to je takav prihod kod kojeg nije unapred utvrđena svrha za koju će se upotrebiti i naplaćuje se isključivo u novcu (samo izuzetno u naturi).

Najvažnije ekonomsko pitanje u jednom privrednom sistemu je, u suštini, kako utvrditi ekonomsku snagu obveznika.

2.    Poreski sistemi

Iako postoji veliki broj faktora koji utiču  na to da se poreski sistemi razlikuju od jedne do druge zemlje, ipak se mora reći da postoji niz konstantnih poreskih oblika koji se javljaju u većini država. To znači da poreski sistemi počivaju na konceptu poreskog pluralizma, a ne monizma. Pored standardnih poreskih oblika (kao što su porez na dohodak fizičkih i pravnih lica, porez na promet, akciza, porez na imovinu i dr.), koji čine poreski sistem većine zemalja, postoji veliki broj specifičnih  fiskalnih oblika koji nisu u velikoj meri izdašni, ali odražavaju trenutnu poresku politiku neke zemlje, odnosno uvedeni su sa nekim posebnim razlogom. Osnovni zadatak poreskog sistema i poreske politike je prilagođavanje okolnostima i činjenicama koje su odlučujuće za proces oporezivanja. Naime, stalne promene uslova privređivanja direktno utiču na promene poreskih propisa i ukidanje pojedinih poreskih oblika, odnosno uvođenje novih, promene poreske stope i osnovice.