Fondovi kao poseban oblik kapitala

1 Uvod
U savremenim tržišnim ekonomijama dolazi do snažnog razvoja investicionihfondova kao novog tipa finasijskog posrednika. Njihova suština sastoji se u tome da prikupljaju kapital putem prodaje svojih akcija stanovništvu s tim da formirani finansijski potencijal plasiraju u akcije i obaveznice preduzeća kao i obaveznice države. Prema tome, investicioni fondovi vrše intermedijaciju između domaćinstva kao investitora i preeuzeća države kao emitenta vrijednosnih papira.
Prvi oblici investicionih fondova javljaju se u Škotskoj u 18. odnosno u 19.vijeku.Prvi investicioni fond ili kompanija, u savremenom smislu te riječi ,bila je Škotsko – Američka investiciona kompanija osnovana u Londonu 1860. godine .
Krajem 19. i početkom 20.vijeka investicioni fondovi počinju da se otvaraju u većem broju prije svega u Belgiji, Velikoj Britaniji i SAD-u. Od 1860. godine do 1875., do kada je trajao uzlazni berzanski ciklus, u Velikoj Britaniji osnovano je više od 50 fondova ove vrste, da bi uporedo sa recesionim talasom do 1920.godine došlo do smanjenje investicionog interesa za ulaganjem u investicione fondove. Od 1920., i novog ekspazivnog talasa, obnavlja se interes za ivesticionim fondovima u Velikoj Britaniji i SAD da bi pravi bum investicioni fondovi doživjeli osamdesetih i devedesetih godina XX vijeka, kako po njihovom ukupnom broju broju, tako i po raspoloživim tipovima fondova i obimu aktive koja se nalazi pod njihovim upravljanjem. U SAD , recimo, 1980 godine samo 5.7% domaćinstva bilo je u posjedu akcija investicionih fondova, da bi danas oko 66.5 miliona pojedinaca u 37.40 miliona domaćinstva bilo u posejdu oko 78.4% akcija investicionih fondova.
2 Osnovne informacije o investicionim fondovima

Investicioni fondovi su institucije kolektivnog investiranja u okviru kojih se prikupljaju novčana sredstva investitora fonda.
Prikupljena novčana sredstva fonda se ulažu u različite vrste imovine, u skladu sa investicionim ciljevima navedenim u prospektu Fonda, u cilju ostvarivanja dobiti i smanjenja rizika ulaganja. Prospekt fonda je dokument investicionog fonda, odobren od strane Komisije za hartije od vrijednosti, koji potencijalnim investitorima pruža potpune i jasne informacije zadonošenje odluke o ulaganju.
Imovina investicionog fonda je u vlasništvu članova investicionog fonda, i to srazmjerno njihovom učešću u fondu i odvojena je od imovine Društva za upravljanje koje će upravljati fondom. Poslovanje investicionih fondova je regulisano Zakonom o investicionim fondovima, a nadzor Društava za upravljanje vrši Komisija za hartije od vrijednosti.
Ulaganjem sredstava u investicioni fond investitoru je omogućen jednostavan pristup tržištu kapitala, dok plasiranim sredstvima upravljaju iskusni i ovlašćeni stručnjaci.
Ulaganjem u veći broj hartija od vrijednosti, portfolio menadžer diversifikuje portfolio i time smanjuje rizik ulaganja.
Prednost ulaganja u otvoreni investicioni fond je i mogućnost da investitor u svakom trenutku povuče svoja sredstva iz fonda prodajom svojih investicionih jedinica fondu. Prinos koji se može ostvariti ulaganjem u investicioni fond je obično viši nego prinos koji se ostvaruje nekim konvencionalnim oblikom štednje. Investicionim fondovima upravlja Društvo za upravljanje investicionim fondovima.
Društvo za upravljanje je privredno društvo koje organizuje, osniva i upravlja investicionim fondovima u skladu sa Zakonom o investicionim fondovima (Sl. novine BiH br. 46/2006.). Društvo za upravljanje investicionim fondovima upravlja fondom, vodi investicionu politiku, donosi investicione odluke, vodi evidenciju o članovima fonda i vrijednosti njihovih udjela u fondu, obavlja određene administrativne, računovodstvene i marketinške poslove u ime fonda. Tri osnovne vrste investicionih fondova su: otvoreni, zatvoreni i privatni investicioni fondovi.
Otvoreni fond funkcioniše na principu prikupljanja novčanih sredstava putem izdavanja investicionih jedinica i otkupa investicionih jedinica na zahtjev člana fonda. Investirajućiu otvoreni investicioni fond, investitori postaju vlasnici investicionih jedinica koje je fondu obavezi da otkupi po aktuelnoj cijeni na dan kad investitor podnese zahtev.
Otvoreni fondovi pružaju investitorima mogućnost plasmana svojih sredstava putem kupovine investicionih jedinica u cilju ostvarivanja prinosa uz mogućnost svakodnevnog ulaganja sredstva ali i povlačenja sredstava iz fonda.
Zatvoreni fond prikuplja novčana sredstva prodajom akcija putem javne ponude. Kada je javna ponuda završena, investitori koji su kupili akcije fonda mogu trgovati akcijama fonda na organizovanom tržištu po tržišnoj cijeni tih akcija, koja može biti niža ili viša od vrijednosti imovine fonda. Zatvoreni fond nema obavezu otkupa sredstava investitora, većinvestitor svoje akcije zatvorenog fonda može unovčiti isključivo na organizovanom tržištu hartija od vrijednosti.