Političke partije

Političke partije

1. UVOD

Partije u zemljama stabilne demokratije „prožimaju“ sve ostale demokratske institucije; one određuju način rada i sadržaj odluka parlamenta, aktivnost vlade zavisi od opredjeljenja vladajuće partije (ili partija), personalni sastav učesnika izbora određuju partije, a ishod izbora takođe zavisi od odnosa snaga između partija. Tragovi političkih partija nalaze se još u starom vijeku. U antičkoj Grčkoj to su bile Heterije (politički savezi), kao što su pitagorejski savez, makedonska i atinska stranka za vrijeme Filipa i Aleksandra Makedonskog. To je bilo okupljanje uskih grupa istomišljenika koje se bitno razlikuju od savremenih političkih stranaka. Savremeni politički sistemi se ne mogu zamisliti bez političkih stranaka kao osnovnih političkih organizacija ideološki i interesno povezanih pojedinaca i grupa koje pokreću i usmjeravaju najvažnije političke procese u vezi sa osvajanjem i vršenjem državne vlasti. Termin partija koji etimološki znači dio šire cjeline (lat. Part-deo, partiere-deliti) ušao je u upotrebu u prvoj polovini XIX vijeka zamenjujući postepeno termin factio (grupa koja se bavi sumnjivim poslovima), kao i termin sekta (secare-deliti) koja se upotrebljava uglavnom za označavanje vjerskih podjela. Termin factio je u starom Rimu, u vrijeme braće Graha, označavao grupu aristokrata koji kontrolišu senat. Gaj Grah je tim terminom označavao svoje neprijatelje. Ciceron u “Republici” označava terminom  factio grke oligarhe. Danas termin partija predstavlja nešto što je “parcijalno” tj. “jedna strana”. Država po definiciji predstavlja globalnu političku ustanovu, koja obuhvata cjelinu društva i sve državljane, pa tako partije predstavljaju parcijalne političke organizacije koje u sebe uključuju samo politički aktivan dio građana.

2.  POJAM I SUŠTINA POLITIČKIH PARTIJA

U određivanju pojma političkih partija postoje razlike medu teoretičarima. One su, naravno, znatne među nemarksistima. Tako, recimo, postoje shvatanja da su: »političke partije u suštini grupe, koje, sjedinjene zajedničkim ubijeđenjima, usmijerenje na određene državne ciljeve, leže da te ciljeve ostvare«; »grupe ljudi koje se udružuju na osnovu zajedničkih principa da bi svoje zajedničke napore slavili u službu svojih zajedničkih ciljeva«; »udruženje ljudi s istim političkim ubijeđenjima i ciljevima, koje teži da osvoji državnu vlast radi ostvarenja svojih zahtjeva«; »slobodne društvene grupe koje su ujedinjene određenim smjerom i pravcem radi zajedničkog političkog rada«; »politička stranka je udruženje ljudi koje povezuju isti pogledi na državno i društveno uređenje da bi, putem zauzimanja državne vlasti ili bar uticajem na nju, ostvarili svoje zahtjevt«.Za navedene i slične definicije političke partije karakteristično je da gube iz vida jedan od najvažnijih elemenata – klasnu uslovljenost i klasnu suštinu političke partije. Klasici marksizma su ukazivali, vrlo eksplicite, na čvrstu vezu između političkih partija i klasa, dokazujući da je borba političkih partija najpotpuniji i najizraženiji vid političke borbe između klasa. S obzirom na to možemo reći daje politička partija dobrovoljna, relativno trajna, politička organizacija, čiji je cilj preuzimanje i vršenje državne vlasti ili učešće u njoj, ili bar stalni uticaj na nju radi ostvarenja određenih klasnih ili užih, grupnih interesa. Političke partije su određeni dijelovi klasa koje okupljaju najnaprednije, najsvijesnije i najspremnije pojedince koji se organizovano i svjesno bore za ostvarenje klasnih interesa i ciljeva. Ovo pravilo, naravno, ima izuzetaka. Bilo je, pa i danas ima nekih, recimo buržoaskih, pa čak i radničkih partija, koje po svojoj svjesti, organizovanosti i aktivnosti zaostaju za ostalim političkim partijama te klase, ili pak i same klase u cjelini. To je uslovljeno različitim objektivima i subjektivnim okolnostima (položaj određene klase, položaj pojedinih struktura unutar klase i sl.). Međutim, bez obzira na izuzetke, pravilo je da je karakter političke partije -njena struktura, organizacione forme, principi i dr., određen karakterom klase iz koje ona izrasta, nastaje.