Radno pravo

Pojam i predmet radnog prava

Radno pravo izučava radne odnose kao posebnu granu društvenih odnosa. Radni odnosi se uspostavljaju između : 1. ZAPOSLENOG i 2. POSLODAVCA
– Predmet radnog prava nije nezavisan rad (rad samozaposlenih lica)
Predmet radnog prava su društvenoradni odnosi. Reč je o odnosima koji se uspostavljaju u procesu rada u kome radnik neposredno, na određen način i pod određenim uslovima obavlja posao kod drugog lica, za njegov račun i u njegovo ime.
Kao grana prava obuhvata skup pravnih normi kojima se reguliše nastanak, sadržina i prestanak radnog odnosa, kao i pravni položaj subjekata radnog prava (poslodavci, zaposleni, sindikati, država, udruženja poslodavaca, službe za zapošljavanje, fondovi za socijalno osiguranje, inspekcija rada)
Radno pravo, kao grana pravnog sistema, je skup pravnih normi kojima se uređuje radni odnos i drugi odnosi povodom društveno korisnog, dobrovoljnog izvršavanja rada za drugog.
Naučna disciplina Radno pravo sadrži sistem pojmova o individualnim i kolektivnim pravima zaposlenih i poslodavca i instituta radnog prava grupisanih u oblast radnog prava.
Podela radnog prava na individualno i kolektivno radno pravo

Ostale podele:
Opšte i posebno radno pravo

Materijalno i formalno radno pravo

Privatno i javno radno pravo

Heteronomno i autonomno radno pravo

Predmet i sadžinu radnog prava, kao pozitivnopravne i naučne discipline, čine u prvom redu radni odnosi, a zatim principi, instituti, kategorije iz oblasti rada i radnih odnosa.
Radni odnos – dobrovoljno zasnovan, poslodavcu podređen, lični rad zaposlenog za zaradu/platu u osobenom radno-pravnom režimu.
Radno pravo je deo javnog prava
Bitni elementi radnopravnog odnosa (bez kojih nema radnog odnosa):
DOBROVOLJNOST-zabranjuje se svaki oblik prinudnog rada. Sloboda izbora profesije, sloboda zasnivanja radnog odnosa i sloboda izbora poslodavca.
LIČNA RADNOPRAVNA FUNKCIONALNA VEZA- pojedinac je u obavezi da u procesu rada lično i samostalno vrši određenu radnu funkciju. Ne može preneti na drugo lice da u njegovo ime vrši rad (intuito personae).
3. SUBORDINACIJA- pravna podređenost zaposlenog u radnom odnosu u odnosu na poslodavca (disciplinska, upravljačka i normativna vlast poslodavca)
4. PRAVO NA ZARADU – za svoj rad radnik prima zaradu od poslodavca. Zarada se isplaćuje u novcu i predstavlja novčani ekvivalent koji se dobija za rad u radnom odnosu.
– Nebitni elementi radnog odnosa : Trajanje radnog odnosa, radno vreme, profesionalnost….
CILJEVI RADNOG PRAVA
Socijalna pravda
Radno-socijalni mir
Regulisanje konkurencije

Subjekti radnog odnosa
Subjekti radnog odnosa su nosioci prava i obaveza iz radnog odnosa, odnosno u slučaju individualnog radnog odnosa poslodavac i zaposleni.
ZAPOSLENI je fizičko lice koje je u radnom odnosu kod poslodavca. Zaposleni obavlja poslove za poslodavca , primajući za to naknadu.
Opšti uslov: uzrast od 15 godina
Posebni uslovi: utvrđuju se pravilnikom o organizaciji i sistematizaciji radnih mesta.
→ Termin RADNIK predstavlja tradicionalni pojam u našem pravu. Zamenjen je terminom ZAPOSLENI Ustavom iz 1990. godine.
Prava zaposlenih:
• Pravo na zaradu i naknadu zarade
• Prava u vezi sa radnim vremenom
• Pravo na bezbednost i zaštitu zdravlja na radu
• pravo na odmor
• Prava u vezi sa stručnim usavršavanjem i napredovanjem na radu
• Pravo na zdravstvenu zaštitu, zaštitu ličnog integriteta i druga prava u slučaju bolesti, smanjenja ili gubitka radne sposobnosti

Obaveze zaposlenih
• Da savesno i odgovorno obavlja poslove na kojima radi
• Dužnost poštovanja radnog vremena i organizacije rada
• Dužnost obaveštavanja poslodavca o bitnim okolnostima
• Dužnost obaveštavanja poslodavca o potencijalnim opasnostima

KLASIFIKACIJA
Vrste zaposlenih prema mestu izvršenja rada
– Interni zaposleni
– Eksterni radnici
Vrste zaposlenih s obzirom na trajanje rada
Vrste zaposlenih s obzirom na državljanstvo
– Domaći zaposleni
– Strani zaposleni
Podela zaposlenih prema delatnosti u kojoj se izvršava rad

POSEBNA ZAŠTITA ODREĐENIH KATEGORIJA ZAPOSLENIH(Zaštita rationae persona)
• Omladina ( 15-18 godina)
• Žene (za vreme trudnoće i porođaja)
• Lica sa invaliditetom
• Zaposleni sa porodičnim odgovornostima,
• predstavnici zaposlenih
• zaposleni uzbunjivači…
POSLODAVAC je domaće, odnosno strano pravno ili fizičko lice koje zapošljava, odnosno radno angažuje jedno ili više lica. Poslodavac je i država; kod organa teritorijalne