Špedicija

Uvodna razmatranja

Transport – je specijalizovana delatnost koja se bavi transportom, prevozom, premeštanjem, prenosom, prevoženjem predmeta s jednog mesta na drugo.

Transport je usluga za koju je karakteristično da je ona nevidljiva, neopipljiva, ne može se skladištiti, nastaje i nestaje u procesu proizvodnje transportnih proizvoda i usluga.

Transport je uži pojam od prometa: promet = transport + operacije + komunikacije.

Znači – promet je širi pojam od transporta, jer obuhvata i radnje koje možemo opisati rečima (prenosan, prevozan, premeštanjem robe, putnika i energije) kao i komunikacije.

Operacije (manipulacije) u vezi transporta – radi se 30-tak operacija (pakovanje, merenje, brojanje, palatalizacija, punjenje i pražnjenje kontejnera, signiranje, sortiranje, tramakanje, ukrcaj, iskrcaj i prekrcaj, utovar, istovar i pretovar robe, dezinsekcija, deratizacija…..itd.). Operacije često čine (iznose) 40-50% ukupnih troškova. U području operacija – dolazi do rizika, uskih grla, oštećenja, krađe, posebnih troškova (npr. brod se ne može natovariti zbog problema u luci i mora ostati 1 dan što košta mnogo).

Pt = t/p + o/t + k 100% = 40-50% (direktni transportni troškovi)
40-50% (troškovi manipulacija ili operacija)

Ne može se proizvoditi promet bez komunikacija – prenos podataka informacija, zvukova, znakova putem različitih medija.

Važni elementi proizvodnje prometnih usluga tj. bilo kojeg prometa su:

1) sredstva za rad,
2) predmeti rada i proizvod
3) intelektualni kapital.

Elementi proizvodnje tržišnih usluga jesu:

1. Tržišna infrastruktura – to su objekti, uređaji, različita sredstva za rad koji su stalno pričvršćeni za određeno mesto a omogavaju proizvodnju prometnih usluga, regulisanje i sigurnost prometa (putne saobraćajnice, tuneli, nadvožnjaci, podvožnjaci, signalizacija, terminali, poslovne zgrade).

2. Tržišna suprastruktura – to su objekti, uređaji i sredstva za rad koja su mobilna (pokretna), a služe za proizvodnju i promet usluga, regulisanju i sigurnosti prometa. Tu spadaju:

• sve vrste prevoznih sredstva
• sredstva mehanizacije (utovar, istovar)

3. Predmet transporta – su: teret, roba, stvari, žive životinje, putnici, podatak, informacija, zvuk, znak, slika i el. energija.

4. Radna snaga ili intelektualni kapital – samo ona usluga koja se proda na tržištu, onda je ona element prometa.

Sve značajniju ulogu u procesu prometnog planiranja i odlučivanja, a time i u izboru optimalnog prometnog pravca, imaju mnogobrojni kriterijumi koji naglašavaju svu posebnost korisnikovih zahteva, raznih standarda i zahteva zajednice.

Kao organizatori prevoznog poduhvata i savetnici svojih nalogodavaca, donosioci odluke (međunarodni otpremnici-špediteri, logistički operatori,) pri izboru optimalnog prometnog pravca preuzimaju potpunu odgovornost za integralni transportni lanac, prilikom čega korišćenje povezane multimodalne usluge nije više korisnikov izbor, već posao onih koji, kao posrednici svojih nalogodavaca, osiguravaju logističke teretne usluge.

U toj ulozi dolazi do izražaja odgovornost spomenutih posrednika pri izboru optimalnog prometnog pravca za određenu vrstu tereta, odnosno prometnog pravca koji je u odnosu na određene kriterijume (u skladu sa zahtevima i potrebama korisnika) bolji od alternativnih prometnih pravaca, a time i konkurentniji na tržištu prometnih usluga. Navedena odgovornost za posrednika predstavlja složen zadatak koji od njega zahteva poznavanje brojnih prometnih elemenata i fenomena.