Zasnivanje radnog odnosa

1. UVODNE NAPOMENE
Radni odnos je osnovna najvažnija institucija radnog prava. Rad kao
rezultat svesnog čovekovog delovanja je osnov za razvoj čovečanstva,i to u
svim društveno-ekonomskim formacijama. Rad je osnovni uslov
celokupnog života. Rad je stvorio čoveka, ali čovek ne postupa
odvojeno,nego priroda rada zahteva da čovek nastupa u društvu. Dakle,
tokom obavljanja rada u toku proizvodnog procesa radnici stupaju u
međusobne odnose,koji stvaraju posebnu ekonomsku kategoriju proizvodnih
odnosa. Međutim, tek u kapitalizmu tj. pojavom najamnog radnika,
slobodnog radnika koji raspolaže samo radnom snagom, pojavila se
potreba za pravnim uređenjem proizvodnih odnosa putem posebnih
propisa.
Pod radnim odnosom se podrazumeva odnos po osnovu rada koji se
zasniva ugovorom o radu između radnika sa jedne strane i poslodavca sa
druge strane. Istovremeno, pod radnim odnosom u smislu Zakona o
administrativnoj službi u upravi Republike Srpske kao i Zakona o
radnim odnosima u državnim organima, smatra se i odnos po osnovu rada
između zaposlenog i države, odnosno jedinice lokalne samouprave kao
poslodavca koji se zasniva na osnovu upravnog akta nadležnog organa.
Dakle radni odnosi zaposlenih u Republici Srpskoj uređeni su:
a) Zakonom o radu-objavljenim u Službenom Glasniku Republike Srpske
2002.god. koji reguliše radne odnose između radnika i poslodavca kojim
se u smislu ovog zakona smatra preduzeće,banka ustanova, agencija,kao i
4

svako drugo fizičko i pravno lice koje radniku na osnovu ugovora o radu
daje zaposlenje.
b) Zakonom o administrativnoj službi- u upravi Republike Srpske koji
reguliše radne odnose između državnih organa i državnih službenika.
v) Zakonom o radnim odnosima- u državnim organima-objavljenim u
Službenom Glasniku Republike Srpske 2002.god. koji reguliše prava,
obaveze i odgovornosti zaposlenih u sudovima, javnim tužilaštvima,
javnim pravobranilaštvima, službama narodne skupštine, predsednika
Republike Srpske i opštinskim organima uprave.

2. POJAM I KARAKTERISTIKE RADNOG ODNOSA
Radni odnos se posmatra sa dva aspekta. Jedan podrazumeva
određivanje pojma radnog odnosa kao društvenog odnosa dok drugi aspekt
podrazumeva određivanje pojma radnog odnosa kao vrste pravnih odnosa.
Prema tome, da bi se odredio pojam radnog odnosa treba prvo odrediti
pojam društveno radnog odnosa.
Društveno radni odnos je vrsta društvenog odnosa koji se
dobrovoljno uspostavlja između poslodavca, kao lica koje je vlasnik
sredstva za rad ili koje sredstva za rad koristi po drugom osnovu, sa
jedne strane, i radnika koji u korist poslodavca neposredno izvršava
određenu vrstu zavisnog rada u organizovanom radu primenom svojih
radnih sposobnosti i za takav rad dobija određenu naknadu u novcu ili u
naturi. 1
Radno pravni odnos predstavlja vrstu pravnih odnosa koji se
slobodno i dobrovoljno uspostavlja između radnika i poslodavca.
Pod poslodavcem se podrazumeva svako ono lice(fizičko ili pravno)
koje organizuje vršenja određene delatnosti i u tom cilju zapošljava
fizička lica(zaposleni) i upravlja procesom rada. Za izvršavanje
preuzetih obaveza prema zaposlenim licima poslodavac garantuje svojom
imovinom. U radno-pravnom smislu posmatrano, poslodavci su, dakle
preduzeće, ustanove, jedinica lokalne samouprave i dr.