Utvrđivanje ekonomske isplativosti hladnjače na porodičnom gazdinstvu

REZIME
Jabuka je druga po značaju voćna vrsta u Srbiji i najznačajnija voćna vrsta u svetu. Proizvodi se
skoro u svim zemljama sveta, posebno na severnoj hemisferi. Najveći svetski proizvođač je
Kina, a veliki udeo u ukupnoj proizvodnji ostvaruju Sjedinjene Američke Države, Iran i Turska.
Najveći evropski proizvođač je Italija. U ispitivanom periodu (2003-2012) u Republici Srbiji je
broj rodnih stabala jabuke iznosio 15,4 miliona sa tendencijuom povećanja po prosečnoj
godišnjoj stopi promene od 1,43 %. Prosečan prinos po stablu je iznosio 15,14 kg/stablu (stopa
promene -0,55%). Ostvarena prosečna proizvodnja jabuke je iznosila 231600 t sa tendencijom
blagog povećanja po prosečnoj godišnjoj stopi promene od 0,69 %. Vojvodina sa prosečno 5,2
miliona rodnih stabala i proizvodnjom od 90000 t učestvuje sa 33,5 % u ukupnim rodnim
stablima, a sa 38,96 % u ukupnoj proizvodnji jabuke u Srbiji.
Voće se osim potrošnje u svežem stanju može čuvati kraće ili duže vreme u hladnjačama i
koristiti za različite oblike prerade. U suštini se može se govoriti o pet (5) ključnih elemenata
integrisanog lanca hlađenja: proizvodnja, prerada i pakovanje, čuvanje u hladnjačama i
distribucija, transport prevoznim sredstvima-hladnjačama i prodaja. Svaki od nabrojanih
elemenata se može posebno posmatrati, ali svi zajedno predstavljaju neraskidivu celinu. Ukoliko
samo jedan od njih nedostaje, ili postoji problem u njegovom funkcionisanju ne može se govoriti
o integrisanom lancu hlađenja proizvoda.Važnost čuvanja proizvoda u hladnjačama i njihova
distribucija se često previđa, a ipak predstavlja značajnu aktivnost za produženje upotrebljivog i
funkcionalnog roka trajanja kvariljivih prehrambenih proizvoda. Budući da većina farmera i
proizvođača proizvoda prihvata cenu koju formira tržište, oni su žrtve ciklusa ponude i potražnje
poljoprivrednih proizvoda. Tokom sezone berbe, kada proizvoda ima najviše, cene su veoma
niske. Produžavajući život uskladištenih proizvoda efektivnim upravljanjem skladištenja u
hladnjačama, farmeri mogu da prodaju svoje proizvode van špica sezone i tako više zarade u
vreme kada je manja ponuda, a veća potražnja. Na ovu osnovnu prirodu ponude i potražnje
umnogome utiče odgovarajuće upravljanje lancem hlađenja, uključujući, između ostalog, i
kvalitet rukovanja posle berbe, preradu, pakovanje i skladištenje lakokvarljivih proizvoda.
Realizacija projekta izgradnje hladnjače za čuvanje jabuke kapaciteta 200 t u ekonomskom i
finansijskom smislu je opravdana, iz sledećih razloga:Prosečno ostvarena neto dobit u svim
godinama projektovanog perioda iznosi 873.667 dinara.Finansijski tok projekta je u svim
godinama pozitivan. Projekat je likvidan tokom svog veka. Ekonomski tok je pozitivan.Neto
sadašnja vrednost projekta, koja pokazuje ukupne apsolutne efekte od investicija u sadašnjem
trenutku, iznosi 251.000 dinara. Sa aspekta neto sadašnje vrednosti projekat je prihvatljiv jer je
ona pozitivna tj veća od nule.Interna stopa rentabilnosi iznosi 22,31 %, što je znatno više od
kamatne stope.Povraćaj investiranih sredstava se očekuje za 2 godine i 11 meseci.
Ključne reči: jabuka, berba voća, hladnjača, investiciona kalkulacija, ocena ekonomske
isplativosti