Međunarodno privredno pravo

Pojam međunarodnog privrednog prava

Međunarodno privredno pravo je sistem pravnih pravila kojima se uređuju međunarodni ekonomski odnosi.  Međunarodno privredno pravo je relativno nova grana prava koja nastaje i razvija se u drugoj polovini 20. veka. Pojava i razvoj međunarodnog privrednog prava su praćeni teoretskim nesuglasicama pravnih pisaca u pogledu pitanja da li se ono može smatrati posebnom granom prava ili je deo neke već postojeće grane.
Po jednima, međunarodno privredno pravo je deo međunarodnog javnog prava, jer uređuje odnose koji se tiču različitih država, kao nosilaca suverenosti. Taj element govori da se radi o javnopravnim odnosima, pa je, prema tome, međunarodno privredno pravo samo deo međunarodnog javnog prava.1  U engleskoj, nemačkoj i francuskoj školi se smatralo da je to grana prava koja je u nastajanju, ali se još nije u potpunosti razvila u samostalnu i posebnu granu prava.2

Različita shvatanja o mestu međunarodnog privrednog prava i njegovom konstituisanju kao posebne grane prava nisu mimoišla ni domaću teoriju. I u našoj teoriji, jedna grupa pravnih pisaca je smatrala da međunarodnom privrednom pravu nedostaju bitni elementi da se konstituiše kao posebna grana prava-zaokružen sistem pravnih normi i poseban metod izučavanja. Postoji samo jedan konstitutivni element posebnosti međunarodnog privrednog prava kao posebne grane prava-posebna oblast društvenih odnosa.3
Međutim, i ovi autori su smatrali da razvoj međunarodnog privrednog prava ide u pravcu razvoja kao posebne grane prava.
Suprotno stanovište zastupaju pravni pisci koji smatraju da međunarodni privredni odnosi, koji su se ubrzano razvijali, sadrže i mnoge posebnosti, koji se ne mogu rešavati samo razmatranjem pitanja suverenosti, i na koje suverenost malo ili nimalo utiče, pa je nužno da se međunarodno privredno pravo razvija i proučava kao posebna grana prava. Ovu grupu autora “predvodi” B. Nikolajević, koji je prvi u Srbiji razvio tu teoriju, ali i R.Đurović, B.Blagojević. 4
Teoriju o međunarodnom privrednom pravu kao posebnoj grani prava je, posebno, potkrepila J.Vilus, navođenjem posebnih argumenata koji dokazuju posebnost međunarodnog privrednog prava. Ta posebno proizlazi, pre svega, iz predmeta međunarodnog privrednog prava, zatim iz posebnih načela međunarodnog privrednog prava koja su specifična za tu granu prava, iz izvora tog prava, iz arbitraže kao načina rešavanja sporova i iz autonomnih sankcija koja stoje na raspolaganju za kršenje pravila međunarodnog privrednog prava.5
U daljem tekstu bavićemo se svim ovim pitanjima, pa će to biti i prilika da se šire upoznamo sa suštinom svakog od tih argumenata. Ne može se osporavati da je do polovine 20. veka uloga države, i načela suverenosti, u mnogo čemu, pa i u privrednom životu bila odlučujuća i da su u tom periodu međunarodni ekonomski odnosi,
opravdano, razmatrani kao pitanje međunarodnog javnog prava.  Međutim, ubrzani razvoj privrednih odnosa je vodio bitnom povećanju broja i vrsta subjekata koji ostvaruju, na razne načine, međunarodne privredne odnose ili u njima učestvuju.