Opšta proizvodnja biljaka

UVOD
Kako u prirodi uopšte, tako u poljoprivredi vlada odreĎeni okvir života koji se oblikuje pod djelovanjem niza životnih faktora. Ovi faktori su abiotički: zemljište, klima ( vazduh, svjetlost, toplota, voda), i biotički (gajena biljka, domaća životinja i čovek) a njima se pridružuju i drugi prateći biljni i životinjski organizmi, meĎu kojima posebna uloga pripada mikroorganizmima, korovima, insektima, zemljišnoj makrofauni. Zemljište i klima čine nerazdvojnu celinu kao izvor energije, u koju se uklapaju i koriste gajene biljke. Biljke cvetnice su pozitivno uticale na evoluciju čoveka i drugih heterotrofnih organizama, što znači da je prvo došlo do evolucije biljaka, a onda životinja. Čovek je za gajenje odabrao prve više biljke koje nose plodove (seme). S njima počinje agrikultura koja uslovljava sedelački način života. To je ujedno početak civilizacije. Prvi uzgajači biljaka služili su se opažanjima da bi izdvojili iz slobodne prirode lepo razvijene biljke s većim plodovima (semenkama), pretpostavlja se da su to bile trave od kojih su nastale žitarice. To izdvajanje je početak selekcije, kada je otada do prošlog stoleća prešla veoma dug put empirije, a tek s pojavom nauke o nasleĎivanju, postavljena je na naučne osnove.
Prirodu izdvojenih odnosno domestifikovanih biljaka u prošlosti nije menjala samo iskustvena selekcija koju je obavljao čovek, nego i promena ekološke sredine. To su u prvom redu odnosi na antropogenizaciju zemljišta. Važna uloga u tome pripada obrada i Ďubrenje zemljišta.Čovek kao svestan faktor povezuje vladajuće faktore u jedan usmereni proces, koji treba da omogući optimalne uslove za uspevanje poljoprivrednih biljaka. Pri tome, on treba da do maksimuma iskorištava povoljnost koja mu obezbeĎuje taj okvir a da otklanja nepovoljnost koje mogu biti izazvane delovanjem pojedinih faktora (nepovoljni vremenski uslovi, pojava bolesti, štetnika i korova, debalansa mineralne ishrane itd).Prirodni uslovi odreĎenog poljoprivrednog prostora, predstavljaju njegov prirodni potencijal. On omogućuje ostvarenje odgovarajućeg proizvodnog efekta gajenih bilja. Do koje će mere ove mogućnosti biti iskorišćene, najviše zavisi od čoveka, s jedne strane od izbora sorte ili hibrida, kao i njihove reakcije na postojeće uslove, a s druge strane od njegove sposobnosti da utiče na uslove sredine kao i na osobine gajenih biljaka. Polazeći od zakona o jednakoj vrednosti svih proizvodnih faktora u poljoprivredi, maksimalni proizvodni učinak postiže se uz optimalno prisustvo svih spomenutih faktora. Da bi se optimalno iskoristila prirodna energija, važno je da postoji sklad izmeĎu proizvodnog potencijala poljoprivrednog prostora i produktivne sposobnosti gajenih biljaka.Pod gajenim biljkama podrazumevaju se sve one vrste biljaka i njihove sorte koje po načinu svoga života i održavanja žive stalno u simbiozi sa čovekom. Procenjuje se da danas na zemljinoj kugli ima više od 200.000 biljnih vrsta, broj gajenih vrsta je oko 1.000, dok čovek danas koristi oko 50.Zbog činjenice da biljke troše mali deo sunčeve energije, zadatak selekcije je u iznalaženju takvih formi gajenih biljaka koje će biti sposobnije da koriste besplatnu i obilnu sunčevu energiju. Takvim radom dobijene su danas takve sorte / hibridi koje daju izuzetno visoke prinose. Sinteza ratarske i stočarske proizvodnje omogućuje pravilno ekonomisanje činilaca proizvodnje, očuvanje i poboljšavanje bogatstva, plodnosti, strukture te povećanja ukupne poljoprivredne proizvodnje.Poljoprivredna proizvodnja planska i organizovana ljudska delatnost usmerena na proizvodnju organske materije koja ima upotrebnu vrednost za čoveka (hrana, prediva vlakna i dr), odnosno koja je neophodna za održavanje života ljudi i domaćih životinja. Ona je apsolutno neophodna, jer se njeni produkti ne mogu zameniti veštačkim proizvodima. Zbog toga od upravljanja poljoprivrednim resursima zavisi opstanak čovečanstva, odnosno ekonomski, kulturni i socijalni razvoj društva, (Molnar i Lazić, 2001).Čovekova uloga je da interveniše kako bi se postojeća energija što potpunije iskoristila, odnosno, da u okviru ratarske proizvodnje, otklone ono što biljkama smeta a nadopune ono što im nedostaje.