Terorizam

        PRVI DIO

            TERORIZAM-POJAM,UZROCI,KARAKTERISTIKE,KLASIFIKACIJA

                                               1.Uvodna razmatranja

Terorizam predstavlja izražen izazov globalnoj bezbjednosti i javlja se kao globalni bezbjednosni problem.Istovremeno,terorizam je i problem nacionalnih država,odnosno terorizam je kriminalni akt predviđenkrivičnim zakonom.Terorizam se može posmatrati istovremeno sa više aspekata.Najznačajniji od tih aspekata su oni aspekti koji terorizam posmatraju kao globalnu bezbjednosnu prijetnju svijetu i oni koji terorizam posmatraju sa aspekta njegove aktuelnosti i mogućnosti.Činjenicu da terorizam predstavlja bezbjednosnu prijetnju savremenom svijetu moguće je naći u poslijehladnoratovskom uređenju svijeta na principima globalizacije i uspostavljanja ’novog svjetskog poretka’. Kao posljedica navedenih procesa paralelno su se javile dvije suprotne tendencije: nestajanje opasnosti od rata između vodećih država svijeta (trećeg svjetskog rata,nuklearnog rata) a istovremeno mnogi unutrašnji oružani sukobi i manji međunarodni ratovi.Težnja terorista za postizanje dva globalna cilja: prvog, svrgavanje aktuelne vlade u nekoj zemlji ili njenog redefinisanja i drugog, razbijanje teritorijalnog integriteta neke države.U pogledu neposrednih žrtava po regijama uočljivo je da Evropa, Latinska Amerika i Bliski Istok imaju najviši stepen terorističkih prijetnji.Prijetnja savremenom svijetu terorizmom je velika, s obzirom na to da je broj država koje su opterećene terorizmom veliki,da sve više terorističkih organizacija primjenjuje terorizam, s tim da su najaktivnije islamističke terorističke organizacije.Takođe,veliki broj terorističkih napada sa velikim brojem poginulih i povrijeđenih kao i velike materijalne štete ukazuju na opasnost od ovog oblika ugrožavanja bezbjednosti savremenog svijeta,dok savremeni svijet nema adekvatan sistem zaštite od terorizma.

2.Pojmovno određenje terorizma

Postoje četiri dominantna modela prilikom određenja terorizma.U zavisnosti od prihvaćenog modela proučavanja terorizma predviđa se i odgovarajući protivteroristički odgovor.To su sledeći modeli i odgovori terorizmu:

1.    terorizam je kriminalni akt,koji zahtijeva odgovor agencije za sprovođenje zakona na nacionalnom nivou i na osnovu temeljnih spoljnopolitičkih opredjeljenja sankcionisanje međunarodnim poretkom i međunarodnim pravom.
2.    terorizam je oblik savremenog ratovanja,surogat za oružane sukobe,koji karakteriše asimetričnost snaga u sukobu,a za koji je najpodesniji vojni odgovor.
3.    terorizam je oslobodilačka borba ugnjetavanih manjina,političkih ili vjerskih grupa čije su želje samoopredjeljenje ili sticanje nezavisnosti,što zahtijeva adekvatan politički odgovor na terorizam.
4.    terorizam predstavlja nasilne reakcije na kompleksne društveno-ekonomske, političke,kulturne i vjerske odnose,pri čemu je potrebno multidisciplinarno razmatranje s ciljem eliminacije osnovnih uzroka i ciklusa nasilja.

Čarls Kingli predlaže tri osnovna zadatka u analizi terorizma:1.njegov opis2.objašnjenje i 3.prijedlog mjera za njegovo suzbijanje.
Pri određivanju pojma terorizma,potrebno je poći od etimološkog značenja riječi ’terorizam’ koja je nastala od latinske riječi terror (što znači intenzivan strah), koja vodi porijeklo od indoevropske riječi ter,tre.Bitna etimološka odrednica riječi ’terorizam’ jeste i sufiks izam koji u riječi terorizam ukazuje na stremljenje,težnju da se politički ciljevi ostvaruju pomoću tako zastrašujućeg i intenzivnog nasilja koje bi nadilazilo teror.
Iz tih razloga potrebno je pojmovno razgraničiti terorizam i teror.Pod pojmom terora, u političkom smislu,podrazumijeva se akcija nasilja koja se preduzima u političke svrhe-radi zastrašivanja i slamanja otpora onog prema kome se vrši.Osnovne karakteristike terora su:ograničavanje zakonitosti u meterijalnom i proceduralnom smislu,neminovna arbitrarnost,iracionalnost sa stanovišta onih koji misli da njime postižu opštekoristan cilj i izazivanje širokog straha i opšte dezorjentisanosti.Iz ovog proizilazi da se terorom označava metod vladanja.Pojmom terora označava se i metod borbe protiv vlasti.
Prof.dr Vojin Dimitrijević smatra da je,izvijesnu vrstu korišćenja straha radi vladanja nazvati prosto terorom,a slične metode upotrijebljene u suprotnom pravcu,terorizmom. Zajedničke karakteristike terora i terorizma su:
1.ostvarivanje političkih ciljeva (osvajanje ili održavanje vlasti)
2.dvostruka meta (žrtva nasilja i primalac prijetnje)
3.primjena fizičkog nasilja prema odabranim žrtvama i
4.izazivanje straha kao najvažniji ’proizvod’.
Pored sličnosti terora i terorizma polazni kriterijum njegovog razlikovanja je odnos izvršenog nasilja i vlasti-teror je nasilje vlasti a terorizam je nasilje protiv vlasti.Teror koji sprovodi vlast je uvijek legalno nasilje,dok je teror terorista uvijek nelegalno nasilje.