Politicki sistem Republike Srbije

I LjUDSKA I GRAĐANSKA PRAVA
Priredio: Prof. dr Milan Jovanović,
Fakultet političkih nauka Beograd
LjUDSKA I GRAĐANSKA PRAVA*
Pojam i evolucija ljudskih i građanskih prava
Ljudskim i građanskim pravima utvrđuje se pravni položaj pojedinca prema
organima vlasti. Ljudska prava i slobode su granica koju državna vlast ne sme da
prekorači, ako je organizovana na demokratskim načelima. Demokratija se ne svodi na
ljudska prava, ali demokratije nema bez ljudskih prava. Obim i poštovanje ljudskih
prava najbolji su pokazatelj karaktera odnosa između državne vlasti i građana.
Ljudska prava realna su prepreka samovolji moćnika, ona su kao i ustav brana od
apsolutne i neodgovorne vlasti, pa se zbog toga, kao i organizacija države, propisuju
ustavom.
Prvobitno i osnovno značenje ljudskih prava je da su ona instrument
ograničavanja državne vlasti. Ljudska prava su prava otpora državi, to su slobode
otpora (libertés-résistances). Liberalna je ona država koja ostavlja pojedincu jednu
“zonu za slobodnu privatnu aktivnost”, jedan “rezervisani domen” (M. Duverger) u
kojem država ne može intervenisati. I, suprotno, država je totalitarna ako traži da
interveniše u svim oblastima, ako ne priznaje razliku između javnog i privatnog
života, ako ne dopušta svoje ograničavanje. Ljudska prava su jedan od najvažnijih
pokazatelja principa i sindroma ustavnosti, o kojem govori Karl Fridrih. Zajedno sa
drugim barijerama koje se postavljaju državnoj vlasti, zaštita lične sfere pojedinca
od uplitanja državnih i drugih vlasti čini jezgro ograničenja svemoći države koje
karakteriše ustavnost kao politički proces. Zbog toga su ljudske slobode činilac
koji određuje političku snagu i vrednost jednog ustava.
Tradicionalna koncepcija ljudskih prava vidi u njima sredstvo otpora državi.
Ona polazi od ideje o stalnom trenju i sukobu zahteva pojedinaca i društva. Država i
vlast su nužno zlo, zbog čega ih treba što više ograničiti. Vlast nosi u sebi stalnu
opasnost, pošto su oni koji je vrše skloni da je zloupotrebe. To je suština doktrine
liberalizma iz koje je proizišla čuvena Deklaracija prava čoveka i građanina od
1789.
Liberalizam je bio dominirajuća politička misao u XIX veku.
Pojednostavljajući stvari, izvore liberalizma moguće je svesti na tri glavna: verski,